डिजिटल डेस्क, नवी दिल्ली: भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) एक मोठे यश मिळवले आहे. इस्रोने जाहीर केले की त्यांच्या चांद्रयान-2 लूनर ऑर्बिटरने प्रथमच चंद्रावर सौर कोरोनल मास इजेक्शन (सीएमई) चा परिणाम ऑब्जर्वेशन आहे.
ऑर्बिटरच्या वैज्ञानिक उपकरणांपैकी एक असलेल्या चंद्राच्या अ‍ॅटमॉस्फेरिक कंपोझिशन एक्सप्लोरर-2 (CHACE-2) वापरून हा शोध लावण्यात आला. निरीक्षणातून असे दिसून आले की जेव्हा CME चा चंद्राच्या पृष्ठभागावर परिणाम झाला तेव्हा चंद्राच्या डेसाइड एक्सोस्फीअरचा एकूण दाब किंवा त्याच्या अतिशय पातळ वातावरणात लक्षणीय वाढ झाली.
CHACE-2 ने हे पहिल्यांदा पाहिले
इस्रोच्या मते, या घटनेदरम्यान तटस्थ अणू आणि रेणूंची एकूण संख्या एका विशिष्ट क्रमाने वाढली. यामुळे दीर्घकालीन सैद्धांतिक मॉडेल्सची पुष्टी झाली, परंतु यापूर्वी कधीही प्रत्यक्षपणे पाहिली गेली नव्हती. "ही वाढ पूर्वीच्या सैद्धांतिक मॉडेल्ससारखीच आहे ज्यांनी अशा परिणामाचा अंदाज लावला होता, परंतु चांद्रयान-2 वर CHACE-2 ने प्रथमच ती पाहिली आहे," असे अंतराळ संस्थेने एका निवेदनात म्हटले आहे.
कोरोनल मास इजेक्शन म्हणजे काय?
सूर्य हा आपला सर्वात जवळचा तारा आहे. तो अग्नीचा गोळा आहे, लाखो अंश सेल्सिअस गरम आहे आणि पृथ्वीपेक्षा लाखो पट मोठा आहे. सूर्याच्या पृष्ठभागावर नेहमीच हजारो स्फोट होतात. हे स्फोट चार्ज केलेले प्लाझ्मा, तीव्र तापमान आणि तेथे उपस्थित असलेल्या चुंबकीय क्षेत्रांमुळे होतात. यामुळे एक प्रचंड वादळ निर्माण होते, ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणात चार्ज केलेले प्लाझ्मा अवकाशात सोडले जाते. याला कोरोनल मास इजेक्शन म्हणतात.
हा प्रसंग खास का आहे?
खरं तर, ही दुर्मिळ निरीक्षण संधी गेल्या वर्षी 10 मे रोजी सुरू झाली जेव्हा सूर्यापासून चंद्राकडे CMEs ची मालिका बाहेर पडली. या शक्तिशाली सौर क्रियाकलापामुळे चंद्राच्या पृष्ठभागावरील अणू चंद्राच्या बाह्यमंडळात बाहेर पडले, ज्यामुळे त्याची घनता आणि दाब तात्पुरता वाढला.
इस्रोने म्हटले आहे की हे थेट निरीक्षण सौर क्रियाकलाप चंद्राच्या वातावरणावर कसा परिणाम करतात याबद्दल मौल्यवान माहिती प्रदान करते, जे भविष्यातील चंद्र वसाहतींचे नियोजन आणि मानवांसाठी वैज्ञानिक तळांसाठी महत्त्वपूर्ण ठरू शकते.
इस्रोने यावर भर दिला की अशा तीव्र सौर घटना चंद्राच्या वातावरणात काही काळ बदल करू शकतात, ज्यामुळे चंद्रावर दीर्घकालीन तळ तयार करण्यात अडचणी येऊ शकतात.