जीएसटी सुधारणा 2.0 (GST Reforms News) ची घोषणा करण्यात आली आहे. 12% आणि 28% जीएसटी दर स्लॅब रद्द करण्यात आले आहेत आणि या अंतर्गत येणारी उत्पादने आणि सेवा आता 5% किंवा 12% स्लॅबमध्ये येतील. सरकारने यावर एक वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ) देखील जारी केले आहेत आणि कोणत्या वस्तू किंवा सेवांवर किती कर आकारला जाईल हे सांगितले आहे.
जीएसटी कौन्सिलच्या (GST Council 56th Meeting) बैठकीत जीएसटी कर सुधारणांची घोषणा करण्यात आली आहे. 12% आणि 28% टॅक्स दर स्लॅब काढून टाकून, या अंतर्गत येणाऱ्या जवळजवळ सर्व गोष्टी 5% किंवा 12% कर स्लॅबमध्ये समाविष्ट करण्यात आल्या आहेत.
तुमच्या मनात अनेक प्रश्न येत असतील. जसे की नवीन दर कधी लागू होतील, दूध, औषध आणि इतर गोष्टींवर किती कर आकारला जाईल आणि कृषी यंत्रसामग्रीवरील जीएसटी दर कमी झाला आहे का? या सर्व प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेऊया.
1. जीएसटी (GST Reforms News) दरांमधील बदल कधी लागू केले जातील?
जीएसटी कौन्सिलच्या 56 व्या बैठकीत केलेल्या शिफारशींनुसार, सिगारेट, जर्दा, अनिर्मित तंबाखू आणि बिड्या यांसारख्या चघळणाऱ्या तंबाखू उत्पादनांव्यतिरिक्त सेवा आणि वस्तूंवरील जीएसटी दरांमध्ये बदल 22 सप्टेंबर 2025 पासून लागू होतील.
सिगारेट, जर्दा, अनिर्मित तंबाखू आणि बिडी यांसारख्या चघळणाऱ्या तंबाखू उत्पादनांसाठी, जीएसटी आणि भरपाई उपकराचे विद्यमान (Compensation Cess) दर लागू राहतील आणि नवीन दर नंतर ठरवल्या जाणाऱ्या तारखेला लागू केले जातील.
2. UHT (अल्ट्रा हाय टेम्परेचर) दुधाला करातून सूट आहे. UHT दुधाच्या सूटमध्ये वनस्पती-आधारित दूध देखील समाविष्ट आहे का?
UHT दुधाव्यतिरिक्त, सर्व दुग्धजन्य दुधाला आधीच GST मधून सूट देण्यात आली होती. म्हणूनच, समान उत्पादनांवर एकसमान कर लागू करण्यासाठी UHT दुधाला देखील करातून सूट देण्यात आली आहे. सोया दुधाचे पेये वगळता, वनस्पती-आधारित दुधाचे पेये 18% GST च्या अधीन होती, तर सोया दुधाचे पेये 12% GST च्या अधीन होती. वनस्पती-आधारित दुधाचे पेये आणि सोया दुधाचे पेये यावरील GST दर आता 5% पर्यंत कमी करण्यात आले आहेत.
3. सर्व कृषी यंत्रसामग्री/उपकरणांवरील जीएसटी कमी करण्यात आला आहे का?
शेती यंत्रसामग्री/उपकरणे जसे की स्प्रिंकलर, ठिबक सिंचन प्रणाली, माती तयार करण्यासाठी किंवा लागवडीसाठी शेती, बागायती किंवा वनीकरण यंत्रसामग्री; लॉन किंवा स्पोर्ट्स फील्ड रोलर, कापणी किंवा मळणी यंत्रसामग्री, ज्यामध्ये पेंढा किंवा चारा बेलरचा समावेश आहे; कापणी यंत्रे, इतर कृषी, बागायती, वनीकरण, कुक्कुटपालन किंवा मधमाशी पालन यंत्रसामग्री, कंपोस्ट बनवण्याची यंत्रे इत्यादींवर जीएसटी दर, ज्यावर पूर्वी 12% जीएसटी लागत होता, तो आता 5% पर्यंत कमी करण्यात आला आहे.
4. औषधांवरील जीएसटी दर किती आहे?
सर्व औषधांवर 5% सवलतीचा जीएसटी दर निश्चित करण्यात आला आहे. तथापि, काही औषधे शून्य-रेटेड आहेत.
5. सर्व वैद्यकीय उपकरणांवर 5% जीएसटी दर लागू होईल का?
5% दर वैद्यकीय, शस्त्रक्रिया, दंत आणि पशुवैद्यकीय प्रॅक्टिसमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या सर्व वैद्यकीय इक्विपमेंट, उपकरणांना लागू आहे, विशेषतः सूट दिलेल्या उपकरणे वगळता.
6. छोट्या पेट्रोल, एलपीजी, सीएनजी किंवा डिझेल कारवरील नवीन जीएसटी दर काय आहे? छोट्या गाड्यांमध्ये कोणती वाहने समाविष्ट आहेत?
सर्व लहान गाड्यांवरील जीएसटी दर 28% वरून 18% पर्यंत कमी करण्यात आला आहे. जीएसटी अंतर्गत, लहान गाड्या म्हणजे 1200 सीसी पर्यंत इंजिन क्षमता आणि 4000 मिमी पर्यंत लांबी असलेल्या पेट्रोल, एलपीजी किंवा सीएनजी कार आणि 1500 सीसी पर्यंत इंजिन क्षमता आणि 4000 मिमी पर्यंत लांबी असलेल्या डिझेल कार.
7. 1500 सीसी पेक्षा जास्त इंजिन क्षमता किंवा 4000 मिमी पेक्षा जास्त लांबी असलेल्या वाहनांवर नवीन जीएसटी दर किती आहे? यूटिलिटी वाहनांवर जीएसटी दर किती आहे?
सर्व मध्यम आकाराच्या आणि मोठ्या कार, म्हणजेच 1500 सीसी पेक्षा जास्त इंजिन क्षमता किंवा 4000 मिमी पेक्षा जास्त लांबी असलेल्या वाहनांवर 40% जीएसटी दर आकारला जातो. शिवाय, युटिलिटी वाहनांच्या श्रेणीत येणाऱ्या मोटार वाहनांना, ज्यांना कोणत्याही नावाने ओळखले जाते, जसे की स्पोर्ट्स युटिलिटी व्हेईकल (एसयूव्ही), मल्टी युटिलिटी व्हेईकल (एमयूव्ही), मल्टी-पर्पज व्हेईकल (एमपीव्ही) किंवा क्रॉस-ओव्हर युटिलिटी व्हेईकल (एक्सयूव्ही), ज्यांची इंजिन क्षमता 1500 सीसी पेक्षा जास्त, लांबी 4000 मिमी पेक्षा जास्त आणि ग्राउंड क्लीयरन्स 170 मिमी किंवा त्याहून अधिक आहे, त्यांच्यावर कोणताही उपकर न लावता 40% जीएसटी दर आकारला जाईल.
8. तीन चाकी वाहनांवर जीएसटी दर किती आहे?
HSN 8703 अंतर्गत येणाऱ्या तीन चाकी वाहनांवर GST दर 18% आहे, जो पूर्वी 28% होता.
9. बसेस आणि इतर वाहनांवर जसे की चालकासह 10 किंवा त्याहून अधिक लोक प्रवास करू शकतील अशा बसेसवर GST दर किती आहे?
चालकासह दहा किंवा त्याहून अधिक व्यक्तींना वाहून नेण्यासाठी असलेल्या आणि HSN 8702 अंतर्गत येणाऱ्या सर्व मोटार वाहनांवर आतापर्यंतच्या 28% वरून 18% GST दर लागू होईल.
10. रुग्णवाहिका म्हणून पुरवल्या जाणाऱ्या वाहनांवर जीएसटी दर किती आहे?
रुग्णवाहिका म्हणून मान्यताप्राप्त आणि रुग्णवाहिकांसाठी आवश्यक असलेल्या सर्व आवश्यक फिटिंग्ज, फर्निचर आणि अॅक्सेसरीजसह कारखान्यात बनवलेल्या मोटार वाहनांवर 18% जीएसटी दर लागू होईल. हा दर 28% वरून कमी करण्यात आला आहे.
11. लॉरी आणि ट्रक सारख्या मालवाहू वाहनांवर जीएसटी दर किती आहे?
HSN 8704 अंतर्गत वर्गीकृत केलेल्या लॉरी आणि ट्रकसारख्या वस्तूंच्या वाहतुकीसाठी वापरल्या जाणाऱ्या मोटार वाहनांवर 18% GST दर लागू होईल. हा दर 28% वरून कमी करण्यात आला आहे.
12. ट्रॅक्टर ट्रेलर आणि सेमी-ट्रेलरवरील जीएसटी दर किती आहे?
1800 सीसी पेक्षा जास्त इंजिन क्षमता असलेल्या सेमी-ट्रेलर्ससाठी रोड ट्रॅक्टर वगळता, ट्रॅक्टरवर 5% जीएसटी दर लागू आहे. तथापि, 1800 सीसी पेक्षा जास्त इंजिन क्षमता असलेल्या सेमी-ट्रेलर्ससाठी रोड ट्रॅक्टरवर 18% जीएसटी दर लागू आहे. तो 28% वरून कमी करण्यात आला आहे.
13. मोटारसायकलवरील जीएसटी दर किती आहे?
350 सीसी पर्यंत इंजिन क्षमता असलेल्या मोटारसायकलींवर 18% जीएसटी लागेल, तर 350 सीसी पेक्षा जास्त इंजिन क्षमता असलेल्या मोटारसायकलींवर 40% जीएसटी लागेल.
14. 350 सीसी पर्यंतच्या मोटारसायकलींसाठी जीएसटी दर 18% आहे का? यामध्ये 350 सीसी मोटारसायकलींचा समावेश आहे का?
40% दर फक्त 350 सीसी पेक्षा जास्त इंजिन क्षमता असलेल्या मोटारसायकलींना लागू होतो. म्हणून, 18% दर 350 सीसी किंवा त्यापेक्षा कमी इंजिन क्षमता असलेल्या मोटारसायकलींना देखील लागू होईल.
15. सध्या, मध्यम आकाराच्या आणि मोठ्या गाड्यांवर 28% जीएसटी आणि 17-22% भरपाई उपकर आकारला जातो, तर एकूण कर दर 45-50% दरम्यान आहे. नवीन दर काय असेल?
मध्यम आकाराच्या आणि मोठ्या गाड्यांवरील नवीन जीएसटी दर 40% असेल, ज्यामध्ये कोणताही भरपाई उपकर नसेल.
16. सायकली आणि त्यांच्या सुटे भागांवरील जीएसटी दर कमी झाला आहे का?
सायकली आणि त्यांच्या सुटे भागांवरील जीएसटी दर 12% वरून 5% पर्यंत कमी करण्यात आला आहे.
17. लाकडाच्या लगद्यावर वेगवेगळे कर दर असण्याचे कारण काय आहे?
कागद आणि कापड तयार करण्यासाठी लाकडाचा लगदा वापरला जातो. कागदी साखळ्या आणि कापड साखळ्या वेगवेगळ्या प्रकारे काम करतात. कापडांसाठी, कर प्रणाली इतर कापड वस्तूंशी समानता राखण्यासाठी आहे.
18. टॉयलेट सोप बारवरील नवीन जीएसटी दर काय आहे? द्रव साबण आणि बार साबणात फरक का आहे?
टॉयलेट सोप बारवरील नवीन जीएसटी दर 5% आहे. त्याचा उद्देश निम्न मध्यमवर्गीय आणि समाजातील गरीब घटकांचा मासिक खर्च कमी करणे आहे.
19. फेस पावडर आणि शेव्हिंग क्रीम सारख्या निवडक वस्तूंवरच जीएसटी का कमी करण्यात आला आहे?
बहुतेक लोकसंख्येच्या दैनंदिन वापराच्या वस्तू असलेल्या काही वस्तूंवर जीएसटी दर 5% पर्यंत कमी करण्यात आले आहेत.
20. घरांमध्ये सामान्यतः वापरल्या जाणाऱ्या डेंटल फ्लॉससारख्या माउथवॉशवरील जीएसटी का कमी करण्यात आला नाही?
जीएसटी कौन्सिलने टूथपेस्ट, टूथब्रश आणि डेंटल फ्लॉस या मूलभूत दंत स्वच्छता उत्पादनांवर जीएसटी दर 5% पर्यंत कमी करण्याची शिफारस केली आहे.
21. कोळशावरील जीएसटी दर का वाढवण्यात आला आहे? याचा विजेच्या किमतीवर परिणाम होणार नाही का?
दर सुसूत्रीकरण करण्यापूर्वी, कोळशावर 5% जीएसटी + 400 रुपये प्रति टन उपकर आकारला जात होता. परिषदेने उपकर रद्द करण्याची शिफारस केली आहे आणि म्हणूनच हा दर जीएसटीमध्ये विलीन करण्यात आला आहे. यामुळे कोणताही अतिरिक्त भार पडणार नाही.
22. अक्षय ऊर्जा उपकरणांवर GST दर किती आहे?
अक्षय ऊर्जा उपकरणांवरील जीएसटी दर, जो पूर्वी 12% होता, तो 5% पर्यंत कमी करण्यात आला आहे.
23. चष्मा आणि गॉगलवरील जीएसटी दर किती आहे?
आता दृष्टीसाठी चष्मा आणि गॉगलवर 5% जीएसटी आकारला जाईल, जो पूर्वी 12% आणि 18% होता. तर दृष्टीसाठी चष्मा आणि गॉगल वगळता इतर गोष्टींवर 18% जीएसटी लागू होईल.
24. बॅटरीवरील जीएसटी दर किती आहे?
पूर्वी लिथियम-आयन बॅटरीवर 18% जीएसटी आणि इतर बॅटरीवर 28% जीएसटी लागत होता. आता, 8507 शीर्षकाखाली येणाऱ्या सर्व बॅटरीवर एकसमान 18% जीएसटी आकारला जाईल.
25. एअर कंडिशनर, टीव्ही, मॉनिटर्स आणि डिशवॉशरवरील जीएसटी दर किती आहे?
एअर कंडिशनर आणि डिशवॉशरवरील जीएसटी 28% वरून 18% पर्यंत कमी करण्यात आला आहे. पूर्वी 32 इंचापर्यंतच्या टीव्ही आणि मॉनिटर्सवर 18% जीएसटी आकारला जात होता, तर त्यापेक्षा मोठ्या टीव्ही आणि मॉनिटर्सवर 28% जीएसटी आकारला जात होता. आता सर्व टीव्ही आणि मॉनिटर्सवर एकसमान 18% जीएसटी आकारला जाईल.
26. जीवन विम्यावरील जीएसटी सूट अंतर्गत कोणत्या पॉलिसींचा समावेश आहे?
जीवन विम्यावरील सूट अंतर्गत समाविष्ट असलेल्या पॉलिसीज सर्व वैयक्तिक जीवन विमा पॉलिसी आहेत ज्यात टर्म, युलिप आणि एंडोमेंट योजना आणि त्यांच्या पुनर्विमा सेवांचा समावेश आहे.
27. आरोग्य विम्यावरील GST सूट अंतर्गत कोणत्या पॉलिसींचा समावेश आहे?
आरोग्य विमा सूट अंतर्गत समाविष्ट असलेल्या पॉलिसीजमध्ये सर्व वैयक्तिक आरोग्य विमा पॉलिसीज आहेत ज्यात कुटुंब फ्लोटर योजना आणि ज्येष्ठ नागरिक पॉलिसी आणि त्यांच्या पुनर्विमा सेवांचा समावेश आहे.
28. विमान प्रवाशांसाठी दुहेरी कर दराचा पर्याय उपलब्ध आहे का?
विमान प्रवाशांसाठी असा कोणताही पर्याय उपलब्ध नाही. जर प्रवास इकॉनॉमी क्लासने केला असेल तर जीएसटी दर 5% आहे, अन्यथा जीएसटी दर 18% असेल.
29. फक्त दर कमी करण्याऐवजी, जॉब वर्क पूर्णपणे करमुक्त का करू नये?
जॉब वर्क सेवांना सूट दिल्याने आयटीसी साखळी तुटेल, ज्यामुळे खर्च वाढेल. हे विशेषतः अशा क्षेत्रांसाठी संबंधित आहे जिथे जॉब वर्कर्सचे अनेक स्तर असतात. आयटीसीसह 5% कमी दर व्यवसायांना पूर्ण क्रेडिट लाभ देईल. यामुळे कोणताही अतिरिक्त कर भार पडत नाही.
30. लॉटरी तिकिटे, सट्टेबाजी, जुगार, घोड्यांच्या शर्यती आणि कॅसिनोवर 40% जीएसटी लागतो का?
हो, बेटिंग आणि कॅसिनोसह ऑनलाइन गेमिंगवर 40% कर आकारला जातो.
31. आयपीएल सारख्या क्रीडा स्पर्धांसाठी प्रवेश सेवांवर जीएसटी दर किती आहे?
यावर 40% जीएसटी लागेल. तथापि, हा 40% दर मान्यताप्राप्त क्रीडा स्पर्धांमध्ये प्रवेशासाठी लागू होणार नाही.
32. आयपीएल व्यतिरिक्त इतर क्रीडा स्पर्धांमध्ये प्रवेश सेवांवर जीएसटी दर काय असेल?
मान्यताप्राप्त क्रीडा स्पर्धांसह इतर क्रीडा स्पर्धांमध्ये, जिथे तिकिटाची किंमत 500 रुपयांपेक्षा जास्त नसेल, तिथे प्रवेश करमुक्त राहील आणि जर तिकिटाची किंमत 500 रुपयांपेक्षा जास्त असेल, तर त्यावर 18% च्या मानक दराने कर आकारला जाईल.
33. 'इतर नॉन-अल्कोहोलिक पेये' वर 40% कर लादण्याचे कारण काय?
अलिकडच्या दर सुसूत्रीकरण प्रक्रियेचा मूलभूत नियम म्हणजे चुकीचे वर्गीकरण आणि वाद टाळण्यासाठी समान वस्तूंवर समान कर आकारणे. हे 'इतर नॉन-अल्कोहोलिक पेये' वर देखील लागू केले गेले आहे.
34. आयजीएसटी दराचा वस्तूंच्या आयातीवर काय परिणाम होईल?
आयात केलेल्या वस्तूंवरील आयजीएसटी दर अधिसूचनेत सूचित केलेल्या जीएसटी दरांनुसार असेल, जिथे आयजीएसटी दरांना स्वतंत्रपणे सूट देण्यात आली आहे अशा प्रकरणांशिवाय.
35. ज्या हॉटेल निवास सेवांसाठी पुरवठा शुल्क प्रति युनिट प्रतिदिन 7,500 रुपये किंवा समतुल्य आहे, त्यांच्यावर 18% कर आकारला जाईल का?
नाही, या सेवेवर आयटीसी (इनपुट टॅक्स क्रेडिट) शिवाय 5% दराने जीएसटी आकारला जाईल.