जेएनएन, मुंबई.Ashadhi Wari 2025: वारकरी संप्रदायाचा प्रमुख देव आणि लाखो भक्तांचे श्रद्धास्थान असलेला 'विठ्ठल' हा शब्द केवळ एक देवतेचे नाव नाही, तर त्यामागे एक गूढ व गहन अर्थ दडलेला आहे. आषाढी एकादशी जवळ येत असताना, पंढरपूरकडे लाखो भक्तांची पावले वळत आहेत आणि 'विठ्ठल' भेटीची ओढ वाढत आहे. आज आपण विठ्ठल या शब्दाचा अर्थ जाणून घेणार आहोत. 

'विठ्ठल' या शब्दाच्या व्युत्पत्तीविषयी विविध मते आहेत. एक मते असे सांगते की 'विठ्ठल' हा शब्द 'विठोबा' किंवा 'विठोबा रुक्मिणीचा' यापासून तयार झाला आहे.

विठ्ठल’ शब्दाचा नेमका अर्थ काय?

‘विठ्ठल’ हा शब्द केवळ देवतेचं नाव नसून त्यामध्ये गूढ, भक्तिभाव आणि सांस्कृतिक अर्थांचा संगम आहे. 'विठ्ठल' किंवा 'विठोबा' हे श्रीविष्णूचे आणि श्रीकृष्णाचे रूप मानले जाते, विशेषतः महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्रप्रदेश भागात.

‘विठ्ठल’ = विटा + थळ (स्थळ):

हा शब्द ‘विटेवर उभा असलेला’ असा अर्थ दर्शवतो. पंढरपूरातील विठोबा मूर्ती कायम विटेवर उभी आहे, म्हणून 'विटेवर उभा असलेला देव' म्हणजे विठ्ठल.

    संस्कृत अर्थ- काही विद्वानांचा मते, 'विठ्ठल' शब्द ‘विष्णू’ आणि ‘स्थल’ या शब्दांचा संयोग आहे – म्हणजे ज्या स्थळी विष्णू प्रकट झाला, तो विठ्ठल.

    संस्कृतमध्ये “Vi” (विष्णू) + “Thala” (स्थळ/स्थान) = विठ्ठल

    कन्नड मूळ- कर्नाटकमध्ये याचा उच्चार 'विट्टल' असा होतो. कन्नडमध्ये 'विट्ट' म्हणजे भक्त, आणि 'ल' म्हणजे प्रिय – याप्रमाणे 'विट्टल' म्हणजे 'भक्तांना प्रिय असलेला देव'.

    भक्तिपर अर्थ- ‘विठ्ठल’ म्हणजे भक्तांच्या हाकेला धावणारा, भक्ताच्या प्रतीक्षेत विटेवर उभा असलेला, माया आणि अहंकारातून मुक्त असा देव.

    संत नामदेव, संत तुकाराम, संत एकनाथ यांसारख्या संतांनी विठ्ठलाचे वर्णन केवळ देव म्हणून नव्हे, तर एक सखा, एक मार्गदर्शक आणि जीवनातली सत्यता म्हणून केले आहे.

    हेही वाचा:पंढरीत भरणार वैकुंठीचा मेळा; आषाढी एकादशीसाठी या दिवशी निघणार मानाच्या पालख्या, जाणून घ्या सविस्तर वेळापत्रक

    आषाढी वारी ही महाराष्ट्रातील एक अत्यंत पवित्र आणि भक्तिभावपूर्ण परंपरा आहे. दरवर्षी आषाढ महिन्यातील एकादशीला लाखो वारकरी पंढरपूरच्या विठोबा मंदिरात दर्शनासाठी पायी चालत येतात. ही परंपरा संत नामदेव, संत तुकाराम, आणि संत ज्ञानेश्वर यांच्या वारसातून आजवर टिकून आहे.

    वारी म्हणजे काय?
    वारी म्हणजे भक्तांचा एक समूह जो एक ठराविक ठिकाणी देवदर्शनासाठी एकत्रित चालत जातो. 'आषाढी वारी' मध्ये संत तुकाराम महाराजांची पालखी देहू येथून, तर संत ज्ञानेश्वर महाराजांची पालखी आलंदी येथून निघते आणि ती पंढरपूर येथे पोहोचते. ही वारी जवळपास 21 दिवसांची असते.