चंदीगड- MiG-21 retirement : भारतीय हवाई दलाने शुक्रवारी त्यांचे सर्वात प्रतिष्ठित आणि ऐतिहासिक लढाऊ विमान मिग-21 औपचारिकरित्या निवृत्त केले. या कार्यक्रमाला संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह देखील उपस्थित होते. 1960 मध्ये सेवेत दाखल झालेले हे विमान जवळजवळ सहा दशकांपासून भारतीय हवाई दलाच्या पराक्रमाचे आणि शौर्याचे प्रतीक राहिले आहे.
इतिहास आणि युद्धात योगदान
मिग-21 ने अनेक युद्धांमध्ये भारतीय हवाई दलाचे पराक्रम सिद्ध केले. 1965 आणि 1971 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धांमध्ये मिग-21 ने महत्त्वाची भूमिका बजावली. विशेषतः, 1971 मध्ये ढाक्यातील राज्यपालांच्या निवासस्थानावरील हल्ल्याने पाकिस्तानचा पराभव आणि बांगलादेशच्या मुक्ततेत योगदान दिले.
1999 च्या कारगिल युद्धात, या विमानाने पाकिस्तानी नियंत्रण केंद्रांना लक्ष्य केले आणि कारगिलमध्ये हवाई श्रेष्ठता सुनिश्चित केली. 2019 मध्ये झालेल्या ऑपरेशन बालाकोटमध्ये, ग्रुप कॅप्टन अभिनंदन वर्धमान यांनी मिग-21 विमानाच्या सहाय्याने पाकिस्तानी एफ-16 पाडले. मिग-21 ऑपरेशन सिंदूरमध्ये तैनात करण्यात आले होते आणि या मोहिमेत त्याने महत्त्वाची भूमिका बजावली.
वैमानिकांच्या भावना आणि अनुभव
निवृत्त स्क्वॉड्रन लीडर एसएस त्यागी म्हणाले की, मिग-21 ने वैमानिकांना वेगवान, चपळ आणि धाडसी बनवले. मी माझे बहुतेक उड्डाण तास या विमानात पूर्ण केले आहेत. ग्रुप कॅप्टन मलिक म्हणाले की, हे विमान त्यांच्या आयुष्याचा एक भाग आहे.
त्याला निरोप देण्याचा हा एक भावनिक क्षण आहे. विंग कमांडर जयदीप सिंग म्हणाले की मिग-21 चालवणे आव्हानात्मक होते आणि त्याला उडणारे शवपेटी म्हणूनही ओळखले जात असे, परंतु त्याच्या वेगवान आणि स्थिर वर्तनामुळे प्रत्येक वैमानिकाला उत्कृष्ट कामगिरी करण्यास मदत झाली.
तांत्रिक सुधारणा आणि क्षमता
कालांतराने मिग-21 मध्ये अनेक सुधारणा करण्यात आल्या. अंतिम आवृत्ती, मिग-21 बायसन, मध्ये आधुनिक रडार, एव्हियोनिक्स आणि उच्च-प्रभाव असलेले व्हिमपेल आर-73 क्षेपणास्त्रे होती. आजही हे विमान जवळून लढण्यास सक्षम आहे. या लढाई दरम्यान, मिग-21 ने अनेक आधुनिक विमानांना पराभूत करून भारतीय हवाई दलाची श्रेष्ठता सिद्ध केली आहे.
उत्तराधिकारी आणि भविष्य
मिग-21 ची जागा आता तेजस लाईट कॉम्बॅट एअरक्राफ्ट (एलसीए) मार्क 1ए घेईल. हे विमान आधुनिक युद्धाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केले आहे आणि ते मिग-21 चा वारसा पुढे नेईल.
वैशिष्ट्ये: एलसीए मार्क 1ए विमानात हवाई दलाला पुरवल्या जाणाऱ्या सुरुवातीच्या 40 एलसीए विमानांपेक्षा अधिक प्रगत एव्हियोनिक्स आणि रडार आहेत. नवीन एलसीए मार्क 1ए मध्ये 65 टक्क्यांपेक्षा जास्त स्वदेशी सामग्री असेल.
खास क्षण आणि भावनिक निरोप
हवाई दल प्रमुख एअर अमर प्रीत सिंग यांनी अलीकडेच मिग-21 च्या वारशाचे स्मरण करण्यासाठी शेवटचे उड्डाण केले. 28 स्क्वॉड्रन, ज्याला पूर्वी सुपरसॉनिक्स म्हणून ओळखले जात असे, त्यांनी मिग-21 च्या पहिल्या मोहिमेपासून शेवटच्या दिवसापर्यंत त्यांच्यासोबत काम केले.
मिग-21 हे केवळ भारतीय हवाई दलाच्या युद्धांमध्ये योगदान देणारे विमान नव्हते, तर वैमानिकांच्या प्रशिक्षणाचे आणि धैर्याचे प्रतीक देखील होते.
सहा दशके सेवा दिल्यानंतर, हे विमान आता इतिहासाचा भाग झाले आहे. त्याचा उत्तराधिकारी, तेजस एलसीए मार्क 1ए, आयएएफच्या शक्तीला नवीन उंचीवर घेऊन जाईल.