Sitar GI Tag:  मिरजेत बनवलेल्या सतार आणि तानपुरा यांना मिळाला जीआय टॅग, सोनू निगम आणि एआर रहमान यांनीही येथे बनवलेली वाद्ये आहेत वापरली 

टीआय, पुणे. Sitar GI Tag: महाराष्ट्रातील मिरज या छोट्याशा शहरात बनवलेल्या सतार आणि तानपुरा यांना भौगोलिक संकेत (GI) टॅग मिळाला आहे. वाद्ये बनवण्यासाठी हा परिसर प्रसिद्ध आहे. सांगली जिल्ह्यात येतो. ही वाद्ये मिरजेत बनविल्याचा दावा कारखानदारांनी केला आहे. शास्त्रीय संगीतातील कलाकार तसेच चित्रपट उद्योगाशी संबंधित कलाकारांमध्ये त्यांना प्रचंड मागणी आहे.

ही परंपरा 300 वर्षांहून अधिक जुनी आहे

मिरजेतील सतार आणि तानपुरा बनवण्याची परंपरा 300 वर्षांहून अधिक जुनी असल्याचे कारखानदारांचे म्हणणे आहे. सात पिढ्यांहून अधिक काळ कारागीर ही स्ट्रिंग-आधारित वाद्ये बनवत आहेत. केंद्र सरकारच्या भौतिक मालमत्ता कार्यालयाने 30 मार्च रोजी सितारसाठी मिराज म्युझिकल इन्स्ट्रुमेंट क्लस्टरला आणि तानपुरासाठी सोलट्यून संगीत वाद्य उत्पादक कंपनीला जीआय टॅग दिला.

450 हून अधिक कारागीर बांधकाम करतात

मिरज म्युझिकल इन्स्ट्रुमेंट्स क्लस्टरचे अध्यक्ष मोहसीन मिरजकर म्हणाले की, शहरातील सतार आणि तानपुरा या दोन्ही निर्मात्यांची शिखर संस्था म्हणून काम करते. संस्थेतील 450 हून अधिक कारागीर सतार, तानपुरा यासह वाद्ये तयार करतात, असे त्यांनी सांगितले. मिरजेत तयार होणाऱ्या सतार आणि तानपुराला जास्त मागणी आहे, मात्र साधनांच्या कमतरतेमुळे मागणी पूर्ण होऊ शकत नाही, असे त्यांनी सांगितले.

GI टॅग कोणाला मिळतो?

ते म्हणाले की, देशातील अनेक भागांमध्ये मिरजेची निर्मिती असल्याचा दावा करून वाद्ये विकली जातात. जेव्हा आम्हाला याबद्दल तक्रारी येऊ लागल्या तेव्हा आम्ही इन्स्ट्रुमेंटला GI टॅग मिळवण्याचा निर्णय घेतला. यासाठी २०२१ मध्ये अर्ज करण्यात आला होता. विशिष्ट भौगोलिक क्षेत्रात उत्पादित केलेल्या उत्पादनाला GI टॅग मिळतो. त्यामुळे उत्पादनाचे व्यावसायिक मूल्य वाढते.

अनेक बड्या कलाकारांनी इथे बनवलेली वाद्ये वापरली आहेत

मोहसीन मिरजकर यांच्या म्हणण्यानुसार, मिरजेत तयार होणाऱ्या सतार आणि तानपुरांसाठीचे लाकूड कर्नाटकातील जंगलातून खरेदी केले जाते. तर महाराष्ट्रातील सोलापूर जिल्ह्यातील मंगळवेढा परिसरातून भोपळा खरेदी केला जातो. एका महिन्यात 60 ते 70 सितार आणि सुमारे 100 तानपुरे बनवता येतात, असे त्यांनी सांगितले.

सोनू निगम आणि ए. आर रहमान यांनी मिरजेत बनवलेल्या वाद्याचाही वापर केला आहे

उस्ताद अब्दुल करीम खान, दिवंगत पंडित भीमसेन जोशी आणि रशीद खान यांनी मिरजेत तयार केलेली वाद्ये वापरली, असा त्यांचा दावा आहे. एवढेच नाही तर शुभा मुदगल यांच्यासारखे कलाकार आणि चित्रपटसृष्टीतील गायक जावेद अली, हरिहरन, सोनू निगम आणि ए. आर रहमान यांनी मिरजेत बनवलेली वाद्ये वापरली आहेत.