ओमप्रकाश तिवारी, मुंबई. छठ पूजा आता देशभरात मोठ्या प्रमाणात साजरी केली जाते. पण त्याची सुरुवात 34 वर्षांपूर्वी मुंबईच्या जुहू समुद्रकिनाऱ्यावर फक्त 60 कुटुंबांपासून झाली. आज, ती एका सामाजिक उत्सवाच्या पलीकडे वाढली आहे आणि बिहारींच्या राजकीय प्रभावाचे प्रतीक देखील बनली आहे.

आज, जेव्हा मुंबईच्या जुहू समुद्रकिनाऱ्यावर चार वेगवेगळ्या संघटनांकडून छठ पूजा आयोजित केली जाते आणि लाखो लोक तिथे जमतात, तेव्हा सर्व राजकीय पक्षांना त्यांच्यात एक महत्त्वाची व्होट बँक दिसते. कारण एकट्या मुंबई आणि ठाण्यातच बिहारी वंशाचे 10 ते 12 लाख लोक राहतात. येणाऱ्या स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकीत, ते ज्या पक्षाची निवड करतील तो त्यांना विजयापर्यंत पोहोचवू शकेल.

भारतीय जनता पक्षासारख्या राजकीय पक्षाला 34 वर्षांपूर्वी हे लक्षात आले जेव्हा तत्कालीन मुंबई भाजप अध्यक्ष रामदास नायक यांनी त्यांच्या एका बिहारी कार्यकर्त्यांना, मोहन मिश्रा यांना, मोठ्या संख्येने बिहारींना एकत्र आणणारा कार्यक्रम आयोजित करण्याचा सल्ला दिला. 1992 मध्ये, मोहन मिश्रा यांनी जुहू समुद्रकिनाऱ्यावर बिहारमधील 60 कुटुंबांना एकत्र करून पहिल्या सामूहिक छठ पूजाची सुरुवात केली.

पोलिसांनी त्रास दिला
मिश्रा स्पष्ट करतात की त्याकाळी हे देखील सोपे नव्हते. जुहू बीचवर घोडे आणि गाड्यांचे मालक पर्यटकांना त्रास देत होतेच, शिवाय पोलिसांनी येऊन बांबू आणि तंबूही उपटून टाकले. पण मोहन मिश्रा यांनी हार मानली नाही. वर्षानुवर्षे, त्यांनी जुहू बीचवर पूजेसाठी जमलेल्या कुटुंबांना स्वच्छ पिण्याचे पाणी, वडा पाव, शौचालये आणि अगदी महिलांसाठी कपडे बदलण्याच्या केबिनची व्यवस्था केली.

हळूहळू सेलिब्रिटी येऊ लागले.
1997 मध्ये, इस्कॉन मंदिराने भाविकांसाठी खिचडीची व्यवस्थाही केली. छठ पूजा भक्तांची वाढती संख्या पाहून, तत्कालीन शिवसेना नेते संजय निरुपम यांनी 1997 मध्ये बिहार फ्रंटची स्थापना केली आणि जुहूमध्ये दुसरी पूजा सुरू केली. हळूहळू, उदित नारायण आणि शत्रुघ्न सिन्हा सारखे सेलिब्रिटी तसेच सुशील मोदी आणि नंद किशोर यादव सारखे नेते या कार्यक्रमांना उपस्थित राहू लागले.

उच्च न्यायालयाने बंदी घातली होती
2004  मध्ये, जेव्हा उच्च न्यायालयाने काही वादामुळे या कार्यक्रमांवर बंदी घातली, तेव्हा तत्कालीन भाजप नेते अरुण जेटली यांनी सर्वोच्च न्यायालयात बंदी आव्हान दिली, ज्याने केवळ बंदी उठवली नाही तर मुंबईतील उत्सवाची जबाबदारी राज्य सरकारला घेण्याचे निर्देश दिले. त्यावेळी यूपीए सरकार सत्तेत होते आणि आर.आर. पाटील गृहमंत्री होते.

    2005 मध्ये, पाटील यांनी जुहू समुद्रकिनाऱ्याचे व्यवस्थापन करण्यासाठी 1000 पोलिस कर्मचारी तैनात केले होते, तर ते आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते छगन भुजबळ देखील या कार्यक्रमाला उपस्थित होते. यामुळे सामूहिक छठपूजेला उपस्थित राहणाऱ्या राजकारण्यांचा ओघ वाढला. 2014 मध्ये पहिल्यांदाच मुख्यमंत्री झाल्यापासून, देवेंद्र फडणवीस दरवर्षी छठमैय्याचा आशीर्वाद घेण्यासाठी जुहू पूजेला उपस्थित राहतात.

    83 ठिकाणी सामूहिक छठ पूजा
    मोहन मिश्रा स्पष्ट करतात की, मुंबई आणि ठाण्यात सध्या 83 ठिकाणी सामूहिक छठ पूजा साजरी केली जाते. यावर्षी भाविकांच्या सोयीसाठी ही संख्या आणखी वाढवण्याची योजना आहे. या सर्व कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यासाठी 2004 मध्ये छठ उत्सव महासंघाची स्थापना करण्यात आली, ज्यामध्ये 14आयोजन समित्या होत्या. या वर्षी, मुंबईचे प्रभारी मंत्री मंगलप्रभात लोढा हे छठ पूजा कार्यक्रमांच्या तयारीची वैयक्तिकरित्या पाहणी करत नाहीत तर महाराष्ट्रात प्रमुखतेने साजरा होणाऱ्या गणेशोत्सवासारख्याच सुविधा आणि परवानग्या या कार्यक्रमांना देण्याचे निर्देश प्रशासनाला देत आहेत.