Shardiya Navratri 2025: साबुदाणा वडा ते फराळी ढोकळा – घरच्या हातची खमंग उपवास रेसिपीज

जेएनएन, मुंबई : शारदीय नवरात्र 2025 सुरू होताच घराघरात उपवासाची तयारी सुरू झाली आहे. भक्त नऊ दिवसांच्या उपवासातही चविष्ट आणि पौष्टिक पदार्थ बनवून त्याचा आनंद घेत आहेत. या वर्षी खासकरून साबुदाणा वडा, फराळी ढोकळा, राजगिरा पुरी, दुधी हलवा आणि गोड बटाट्याची कचोरीसह अनेक पारंपरिक आणि झटपट बनवता येणाऱ्या रेसिपीज प्रचलित आहेत. या पदार्थांनी उपवासाच्या जेवणात स्वाद, कुरकुरीतपणा आणि पौष्टिकतेचा सुंदर संगम साधला आहे.

साबुदाणा वडा – भिजवलेला साबुदाणा, उकडलेला बटाटा आणि भाजलेल्या शेंगदाण्याचे कूट वापरून केलेले गरमागरम कुरकुरीत वडे हे उपवासातली सर्वाधिक लोकप्रिय डिश आहे.

साहित्य :
साबुदाणा – १ कप (४-५ तास भिजवलेला)
उकडलेले बटाटे – २ मध्यम आकाराचे
शेंगदाण्याचे कूट – ½ कप
हिरव्या मिरच्या – २-३ (बारीक चिरलेल्या)
कोथिंबीर – २ टेबलस्पून (बारीक चिरलेली)
मीठ – चवीनुसार (उपवासासाठी सेंधव मीठ)
लिंबाचा रस – १ टीस्पून (ऐच्छिक)
तळण्यासाठी तेल

कृती :
भिजवलेला साबुदाणा पाणी निथळून स्वच्छ कोरडा करून घ्या.
उकडलेले बटाटे सोलून मॅश करून घ्या.
एका भांड्यात साबुदाणा, मॅश केलेला बटाटा, शेंगदाण्याचे कूट, हिरव्या मिरच्या, कोथिंबीर, मीठ व लिंबाचा रस घालून एकत्र छान मळून घ्या.
छोटे-छोटे गोळे घेऊन चपटे वडे आकार द्या.
कढईत तेल गरम करून मध्यम आचेवर हे वडे सोनेरी व कुरकुरीत होईपर्यंत तळून घ्या.
गरमागरम साबुदाणा वडा उपवासात दही किंवा शेंगदाण्याच्या चटणीसोबत सर्व्ह करा.

फराळी पॅटिस – बटाट्याच्या सारणात खोबरे, सुके मेवे भरून सोनसळी रंगावर तळलेले पॅटिस हे उपवासासाठी खास स्नॅक मानले जाते.

साहित्य :बाहेरील आवरणासाठी :
उकडलेले बटाटे – ३ मध्यम
शेंगदाण्याचे कूट – ३ टेबलस्पून
हिरव्या मिरच्या – २-३ (बारीक चिरलेल्या)
कोथिंबीर – २ टेबलस्पून (बारीक चिरलेली)
मीठ (सेंधव) – चवीनुसार

सारणासाठी :
किसलेले खोबरे – ½ कप
काजू, बदाम, मनुका – २-३ टेबलस्पून (चिरलेले)
साखर/गूळ – १ टेबलस्पून
मिरची पूड किंवा हिरवी मिरची – चवीनुसार
लिंबाचा रस – १ टीस्पून
तळण्यासाठी तेल

कृती :
आवरण तयार करा –
उकडलेले बटाटे मॅश करून त्यात शेंगदाण्याचे कूट, मिरच्या, कोथिंबीर व मीठ घालून एकसंध पीठासारखे मळून घ्या.
सारण तयार करा –खोबऱ्यात काजू-बदाम-मनुका, साखर/गूळ, मिरची आणि लिंबाचा रस घालून चांगले मिक्स करा.
पॅटिस बनवा –बटाट्याचे छोटे गोळे करून हाताने चपटा करा, त्यात थोडे सारण भरा आणि पुन्हा गोळा करून चपटा आकार द्या.
तळणे –कढईत तेल गरम करून पॅटिस दोन्ही बाजूंनी सोनेरी रंग येईपर्यंत तळा.गरमागरम फराळी पॅटिस दह्याच्या डिप किंवा शेंगदाणा चटणीसोबत सर्व्ह करा.

शेंगदाणा अमटी – भाजलेल्या शेंगदाण्याचे कूट, दही आणि मिरची घालून केलेली ही अमटी साध्या भाताबरोबर खाल्ली जाते.

साहित्य :
भाजलेले शेंगदाणे – ½ कप (सालं काढून कूट केलेले)
दही – ½ कप
हिरव्या मिरच्या – २-३ (बारीक चिरलेल्या किंवा ठेचलेल्या)
आलं – ½ इंच तुकडा (ठेचलेला, ऐच्छिक)
साखर/गूळ – १ टीस्पून
मीठ (सेंधव) – चवीनुसार
पाणी – २ कप

फोडणीसाठी :
तूप – १ टेबलस्पून
जिरे – ½ टीस्पून
कढीपत्ता – काही पाने (उपवासात चालत असल्यास)
सुकी लाल मिरची – १-२ (ऐच्छिक)

कृती :
दही नीट फेटून घ्या आणि त्यात शेंगदाणा कूट, मीठ, गूळ व पाणी मिसळा. गुठळ्या राहणार नाहीत याची काळजी घ्या.
कढईत तूप गरम करून त्यात जिरे, कढीपत्ता व मिरच्या टाका.
लगेच शेंगदाणा-दही मिश्रण ओतून मध्यम आचेवर शिजवा.
उकळी येऊ लागली की आच मंद करा आणि ५-६ मिनिटे सतत हलवत शिजवा.
हवी तशी घट्टपणा आल्यावर गॅस बंद करा.
वरून कोथिंबीर घालून सजवा.

दुधी हलवा – दूध, किसलेला दुधी भोपळा आणि साखर किंवा गूळ वापरून केलेला हा गोड हलवा उपवासातील गोड पदार्थांमध्ये अग्रगण्य आहे.

साहित्य :
दुधी भोपळा (लौकी) – २ कप (किसलेला, सोलून बिया काढलेला)
दूध – २ कप
साखर किंवा गूळ – ¾ कप (चवीनुसार कमी-जास्त)
तूप – ३ टेबलस्पून
वेलची पूड – ½ टीस्पून
सुके मेवे – काजू, बदाम, मनुका (चिरून)

कृती :
दुधी भोपळा किसून घ्या आणि हलक्या हाताने पाणी दाबून काढून टाका.
कढईत तूप गरम करून त्यात किसलेला दुधी घाला आणि मंद आचेवर ५-७ मिनिटे परतून घ्या.
आता त्यात दूध घालून उकळी आणा. मध्यम आचेवर दूध आटेपर्यंत शिजू द्या.
दूध घट्ट झाले की साखर/गूळ घाला आणि नीट हलवत शिजवा.
हलवा घट्ट होऊ लागला की त्यात वेलची पूड आणि सुके मेवे घाला.
वरून थोडे तूप घालून गॅस बंद करा.

गोड बटाट्याची कचोरी – गोड बटाट्याचे पीठ करून त्यात खोबऱ्याचे गोड सारण भरून तळलेली ही कचोरी उपवासातील चविष्ट पक्वान्न आहे.

साहित्य : आवरणासाठी :
गोड बटाटे (रतालू) – ३-४ मध्यम (उकडून मॅश केलेले)
राजगिरा पीठ / शेंगदाण्याचे कूट – २ टेबलस्पून (बांधण्यासाठी)
मीठ (सेंधव) – चवीनुसार

सारणासाठी :
किसलेले खोबरे – ½ कप
गूळ – ¼ कप (किसलेला)
वेलची पूड – ½ टीस्पून
सुके मेवे – काजू, मनुका (बारीक चिरलेले)
तूप – १ टीस्पून
तळण्यासाठी तूप/तेल

कृती
आवरण तयार करा –उकडलेले गोड बटाटे मॅश करून त्यात राजगिरा पीठ व मीठ मिसळा. हे मिश्रण मऊसर पण एकसंध होईल.

सारण तयार करा –कढईत तूप गरम करून त्यात खोबरे व गूळ घालून हलवून घ्या. गूळ वितळला की वेलची पूड आणि सुके मेवे घालून थोडं परता. सारण थंड होऊ द्या.

कचोरी बनवा –गोड बटाट्याच्या मिश्रणाचे गोळे करून चपटे करा. त्यात एक चमचा सारण भरून पुन्हा गोळा करून चपट्या कचोरीच्या आकारात करा.
तळणे –कढईत तूप/तेल गरम करून मंद आचेवर कचोर्‍या सोनेरी रंग येईपर्यंत तळा.

फराळी ढोकळा – राजगिरा पीठ आणि दही वापरून वाफवलेला हलका व चविष्ट स्नॅक, हा उपवासासाठी आरोग्यदायी पर्याय ठरतो.

साहित्य :
राजगिरा पीठ – १ कप
दही – ½ कप
हिरवी मिरची-आलं पेस्ट – १ टीस्पून
साखर – १ टीस्पून (ऐच्छिक)
मीठ (सेंधव) – चवीनुसार
लिंबाचा रस – १ टीस्पून
ईनो/सोडा – ½ टीस्पून
पाणी – आवश्यकतेनुसार

फोडणीसाठी :
तूप – १ टेबलस्पून
जिरे – ½ टीस्पून
हिरव्या मिरच्या – २ (लांब चिरलेल्या)
कढीपत्ता – काही पाने (उपवासात चालत असल्यास)कृती :
एका भांड्यात राजगिरा पीठ, दही, हिरवी मिरची-आलं पेस्ट, साखर, मीठ आणि पाणी घालून घट्टसर पण गुठळ्या नसलेले पीठ करून घ्या.
१०-१५ मिनिटे झाकून ठेवा.
वाफवायच्या आधी त्यात लिंबाचा रस आणि ईनो टाका. वरून थोडं पाणी शिंपडा आणि पटकन हलवा.
हे मिश्रण तुपाने ग्रीस केलेल्या पात्रात ओतून १५-२० मिनिटे वाफवा.
वाफवून झाल्यावर गार होऊ द्या आणि चौकोनी तुकडे कापा.
फोडणीसाठी तूप गरम करून त्यात जिरे, मिरच्या व कढीपत्ता टाका आणि ही फोडणी ढोकळ्यावर घाला.

साबुदाणा थालीपीठ – भिजवलेला साबुदाणा, उकडलेला बटाटा व शेंगदाणे मिसळून केलेले थालिपीठ सकाळच्या नाश्त्यासाठी उत्तम आहे.

साहित्य :
साबुदाणा – १ कप (४-५ तास भिजवलेले)
उकडलेले बटाटे – २ मध्यम
शेंगदाण्याचे कूट – ½ कप
हिरव्या मिरच्या – २-३ (बारीक चिरलेल्या)
कोथिंबीर – २ टेबलस्पून (बारीक चिरलेली)
मीठ – चवीनुसार
लिंबाचा रस – १ टीस्पून (ऐच्छिक)
तळण्यासाठी तेल / तूप – आवश्यकतेनुसार

कृती :
भिजवलेला साबुदाणा नीट निथळून कोरडा करा.
उकडलेले बटाटे सोलून मॅश करा.
एका भांड्यात साबुदाणा, मॅश केलेले बटाटे, शेंगदाण्याचे कूट, हिरव्या मिरच्या, कोथिंबीर आणि मीठ घालून एकसंध मिश्रण करा. लिंबाचा रस ऐच्छिक आहे.
मिश्रणाचे छोटे गोळे करून हाताने चपटे थालीपीठ तयार करा.
तवा गरम करून त्यावर थोडे तेल/तूप लावा आणि थालीपीठ दोन्ही बाजूंनी सोनेरी होईपर्यंत शेकून घ्या.
गरमागरम साबुदाणा थालीपीठ दही किंवा शेंगदाणा चटणीसोबत सर्व्ह करा.

टिप्स :
थालीपीठ जास्त भिजवलेले नसावे, नाहीतर ते तव्यावर फुटू शकते.
हवे असल्यास वरून थोडे तूप घालून सर्व्ह केल्यास चव आणखी वाढते.

खमंग राजगिरा पुरी – राजगिरा पीठ वापरून तुपात तळलेली ही कुरकुरीत पुरी उपवासातील जेवणाला वेगळा स्वाद देते.

साहित्य :
राजगिरा पीठ – १ कप
उकडलेले बटाटे – १ मध्यम (ऐच्छिक, मऊसर करण्यासाठी)
मीठ – चवीनुसार
पाणी – आवश्यकतेनुसार
तळण्यासाठी तूप/तेल

कृती :
एका भांड्यात राजगिरा पीठ, उकडलेले बटाटे (जर वापरत असाल तर) आणि मीठ मिसळा.
हळूहळू पाणी घालून मऊसर पण घट्टसर मळून घ्या. पीठ फारच घट्ट नसावे.
पीठाचे छोटे गोळे करून हाताने किंवा बेलनाने चपटा पुरी आकार द्या.
कढईत तूप/तेल गरम करा आणि मध्यम आचेवर पुरी दोन्ही बाजूंनी सोनेरी आणि कुरकुरीत होईपर्यंत तळा.
गरमागरम राजगिरा पुरी उपवासात आलं की लोणचं किंवा फराळीसोबत खाल्ल्यास अप्रतिम लागते.

टिप्स :
पुरी तळताना तेल जास्त गरम करू नका, नाहीतर बाहेरून जळून आत कच्चे राहू शकते.
राजगिरा पुरी सोबत शेंगदाणा चटणी किंवा फराळी भाजी उत्तम लागते.

सुरणाची भाजी – उकडलेल्या सुरणाचे तुकडे मसालेदार फोडणी घालून केलेली ही भाजी उपवासात वेगळा तिखट-चवदार अनुभव देते.

साहित्य :
सुरण (सोललेले) – २ कप (सर्वसाधारण मोठ्या तुकड्यांमध्ये कापलेले)
तूप – २ टेबलस्पून
जिरे – ½ टीस्पू
हळद – ¼ टीस्पून
मीठ – चवीनुसार
हिंग – १ चिमूट
हिरव्या मिरच्या – २ (लांब चिरलेल्या)
कोथिंबीर – १ टेबलस्पून (बारीक चिरलेली)

कृती :
सुरणाचे तुकडे उकडून घ्या किंवा स्टीम करा, ते नरम होईल इतके.
कढईत तूप गरम करून त्यात जिरे, हिरव्या मिरच्या आणि हिंग घाला.
हळद आणि मीठ घालून हलक्या आचेवर १-२ मिनिटे परता.
उकडलेले सुरण त्यात घालून नीट हलवा. गरज असल्यास थोडे पाणी घालून ५-७ मिनिटे मंद आचेवर शिजवा.
गॅस बंद केल्यानंतर वरून कोथिंबीर घाला.

फराळी खीर – शिंगाडा पीठ, साबुदाणा किंवा राजगिरा वापरून केलेली दूध-गुळाची ही खीर उपवासाच्या जेवणाचा गोड शेवट करते.

साहित्य :
शिंगाडा पीठ / साबुदाणा / राजगिरा – ½ कप
दूध – २ कप
गूळ – ½ कप (किसलेला)
वेलची पूड – ½ टीस्पून
सुके मेवे – काजू, बदाम, मनुका (बारीक चिरलेले)

कृती :
कढईत शिंगाडा पीठ / साबुदाणा / राजगिरा हलके शेकून घ्या, जेणेकरून कच्ची वास न राहावी.
त्यात दूध ओता आणि मध्यम आचेवर सतत हलवत शिजवा, मिश्रण घट्ट होईपर्यंत.
गूळ घालून पुन्हा ५ मिनिटे शिजवा.
वेलची पूड आणि सुके मेवे घालून हलवा.
गरमागरम किंवा थंड करून फराळी खीर सर्व्ह करा.

टिप्स :
खीर जास्त घट्ट झाली तर थोडे दूध घालून घनता समतोल करा.
सुके मेवे वरून सजवले की खीर अधिक आकर्षक आणि पौष्टिक लागते.

हेही वाचा: Shardiya Navratri 2025: नवरात्र उत्सवासाठी उपवासात काय खावे? जाणून घ्या 9 दिवसांचा मेन्यू

हेही वाचा: Buckwheat flour: भेसळयुक्त बकव्हीटच्या पिठामुळे तुम्ही पडू शकता आजारी, नवरात्रीपूर्वी जाणून घ्या भेसळयुक्त पिठाची ओळख कधी करावी