शशांक शेखर बाजपेयी, नवी दिल्ली. 7 Lok Kalyan Marg House History: नरेंद्र मोदी 9 जून 2024 रोजी तिसऱ्यांदा पंतप्रधान म्हणून शपथ घेणार आहेत. त्यांचा अधिकृत पत्ता तोच 7 लोककल्याण मार्ग (7 LKM) असेल, जिथे ते 2014 मध्ये पंतप्रधान झाल्यापासून राहत आहेत. पण, पंतप्रधानांच्या निवासस्थानाचा हा कायमचा पत्ता नव्हता. या घराबाबतही अनेक रंजक गोष्टी आहेत.
आज आम्ही तुम्हाला या पत्त्यावर राहणारे देशाचे पहिले पंतप्रधान कोण होते हे सांगणार आहोत. कोणत्या पंतप्रधानांनी हे भाषण कायमस्वरूपी केले? देशाचे पंतप्रधान पूर्वी कुठे राहायचे? पंतप्रधानांव्यतिरिक्त, भारतातील कोणत्या प्रमुख राज्यांच्या मुख्यमंत्र्यांचे कायमचे पत्ते आहेत.
7 RCR 7 LKM कसे झाले?
1940 मध्ये, दिल्लीमध्ये एक रेस कोर्स बांधण्यात आला, जो दिल्ली रेस क्लबचा भाग होता. येथे घोड्यांच्या शर्यती होत असत, त्यामुळे या जागेला रेसकोर्स रोड असे नाव पडले. यानंतर 1980 च्या दशकात लुटियन्स दिल्लीमध्ये पाच बंगले बांधण्यात आले, ज्यांना पंतप्रधानांचे निवासस्थान म्हणून कायमस्वरूपी निवासस्थान बनवण्यात आले. राजीव गांधी हे देशाचे पहिले पंतप्रधान बनले, ज्यांनी 1984 पासून 7 रेसकोर्स रोड येथे कायमस्वरूपी राहण्यास सुरुवात केली.
सप्टेंबर 2016 मध्ये भारतीय संस्कृतीनुसार या रस्त्याचे नाव बदलून 7 लोककल्याण मार्ग असे करण्यात आले. त्यानंतर भाजप खासदार आणि एनडीएमसी सदस्या मीनाक्षी लेखी म्हणाल्या की, 'रेसकोर्स रोडचे नाव बदलण्यासाठी अनेक सूचना आल्या. पण, ज्या रस्त्याने देशाचे पंतप्रधान राहतात आणि देशवासीयांसाठी कल्याणकारी कामे करतात, त्या रस्त्याला लोककल्याण मार्ग असे नाव द्यावे. यानंतर पंतप्रधानांच्या निवासस्थानाचे नाव 7 RCR वरून 7 LKM करण्यात आले.
पंतप्रधान या ठिकाणी पूर्वी राहत असत
भारताचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू हे ब्रिटीश भारतातील ब्रिटिश इंडियन आर्मीच्या कमांडर-इन-चीफचे निवासस्थान असलेल्या तीन मूर्ती भवनमध्ये राहत होते. नेहरू 1964 मध्ये मरण पावले आणि 1984 मध्ये या जागेचे रूपांतर नेहरू मेमोरियल म्युझियम आणि लायब्ररीमध्ये करण्यात आले.
भारताचे दुसरे पंतप्रधान लाल बहादूर शास्त्री यांचे अधिकृत निवासस्थान 10 जनपथ होते. 1964-1966 पर्यंत ते येथे राहिले. नंतर ही जागा काँग्रेस पक्षाला देण्यात आली.
इंदिरा गांधी सफदरजंग रोडवरील एका घरात राहत होत्या, जे त्यांच्या आधी भारताचे माजी सरन्यायाधीश सुधीरंजन दास यांना देण्यात आले होते. 31 ऑक्टोबर 1984 रोजी घराच्या बागेत त्यांची हत्या झाल्यानंतर घराचे इंदिरा गांधी स्मारक आणि संग्रहालयात रूपांतर करण्यात आले.
राजीव गांधी यांच्यानंतर पंतप्रधान झालेल्या व्हीपी सिंह यांनी त्यांच्या कार्यकाळात 1990 मध्ये 7 रेसकोर्स रोडला पंतप्रधानांचे अधिकृत निवासस्थान बनवले. यानंतर हे ठिकाण कायमस्वरूपी पंतप्रधानांचे निवासस्थान बनले.
7 RCR शी संबंधित काही मनोरंजक तथ्ये
1920 आणि 1930 मध्ये नवी दिल्ली स्थायिक करण्याचे नियोजन केले जात होते. रॉबर्ट टोर रसेल, ब्रिटिश वास्तुविशारद एडविन लुटियन्सच्या टीमचा एक भाग, मूळतः 7 RCR येथे बंगल्याची रचना केली. हा बंगला 12 एकर जागेवर बांधला आहे.
पंतप्रधानांच्या निवासस्थानाला सफदरजंग विमानतळाशी जोडण्यासाठी सुमारे 2 किलोमीटर लांबीचा भूमिगत बोगदा बांधण्यात आला आहे. या बोगद्याचे काम 2010 मध्ये सुरू झाले आणि जुलै 2014 मध्ये पूर्ण झाले. त्याचा वापर करणारे नरेंद्र मोदी हे पहिले पंतप्रधान आहेत.
7 लोककल्याण मार्गावर 1, 3, 5, 7 आणि 9 असे 5 बंगले आहेत. 5 लोककल्याण मार्ग हे पंतप्रधानांचे खाजगी निवासी क्षेत्र आहे आणि 7 वा बंगला हे त्यांचे कार्यालय आहे. पंतप्रधानांच्या सुरक्षेसाठी तैनात असलेले एसपीजी कर्मचारी बंगला 9 मध्ये राहतात. बंगला 3 हे पंतप्रधानांच्या पाहुण्यांचे गेस्ट हाऊस आहे. बंगला 1 मध्ये हेलिपॅड आहे, जे 2003 पासून वापरात आहे.
हे बंगले वेगवेगळ्या ठिकाणी बांधलेले आहेत, जे फार मोठे नाहीत. घरामध्ये दोन शयनकक्ष, एक अतिरिक्त खोली, एक जेवणाचे खोली आणि एक मुख्य लिव्हिंग रूम आहे, ज्यामध्ये सुमारे 30 लोक सामावून घेऊ शकतात. 7 लोककल्याण मार्गावरील लॉन सर्वोत्तम आहेत. मोरांसह अनेक पक्षी येथे राहतात.
या राज्यांच्या मुख्यमंत्र्यांचीही कायमस्वरूपी निवासस्थाने आहेत
देशाच्या पंतप्रधानांसोबतच काही प्रमुख राज्यांच्या मुख्यमंत्र्यांचीही कायमस्वरूपी निवासस्थाने आहेत. देशातील बहुतांश राज्यांच्या मुख्यमंत्र्यांना वेगवेगळ्या ठिकाणी निवासस्थाने दिली जातात. त्याचबरोबर उत्तर प्रदेश, बिहार, महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, हिमाचल प्रदेश, कर्नाटक, केरळ आणि तेलंगणा या राज्यांच्या मुख्यमंत्र्यांचा पत्ता कायम आहे.
उत्तर प्रदेशातील लखनौ येथील 5, कालिदास मार्गावर बांधलेला विशाल बंगला हे मुख्यमंत्र्यांचे अधिकृत निवासस्थान आहे. मार्च 2017 मध्ये मुख्यमंत्री झाल्यापासून योगी आदित्यनाथ येथे राहत आहेत.
बिहारचे मुख्यमंत्री पटना येथील 1, एनी मार्गावरील बंगल्यात राहतात. हे नाव माधव श्रीहरी अने यांच्या नावावर ठेवण्यात आले आहे, एक महाराष्ट्रात जन्मलेले राजकारणी जे स्वातंत्र्यानंतर राज्याचे दुसरे राज्यपाल देखील होते. सध्या नितीशकुमार येथे राहत आहेत.
वर्षा बंगला हे महाराष्ट्राच्या मुख्यमंत्र्यांचे अधिकृत निवासस्थान आहे. हे मुंबईच्या मलबार हिल्सवर वसलेले आहे. या बंगल्याला महाराष्ट्र पोलिसांच्या स्पेशल प्रोटेक्शन टीमचे संरक्षण आहे.
हिमाचल प्रदेशच्या मुख्यमंत्र्यांचे कायमचे निवासस्थान सिमल्यातील ओकोवर या ऐतिहासिक इमारतीत आहे. मुळात ही जागा पटियालाच्या महाराजांच्या मालकीची होती. ब्रिटीश व्हाईसरॉय लॉर्ड लॅन्सडाउन यांनी 1891 मध्ये पटियालाच्या महाराजांना शिमल्यात प्रवेश करण्यापासून रोखले होते.
मध्य प्रदेशच्या मुख्यमंत्र्यांचे कायमस्वरूपी निवासस्थान 6, श्यामला हिल्स, भोपाळ येथे आहे. सध्या मोहन यादव हे मुख्यमंत्री आहेत.
अनुग्रह हे कर्नाटकच्या मुख्यमंत्र्यांचे अधिकृत निवासस्थान आहे. हे राजधानी बेंगळुरूमधील कुमारकृपा रोडवर आहे. सध्या या घरात मुख्यमंत्री सिद्धरामय्या राहत आहेत.
क्लिफ हाऊस हे केरळच्या मुख्यमंत्र्यांचे अधिकृत निवासस्थान आहे. हे राजधानी तिरुअनंतपुरममधील नन्थनकोडे येथे आहे. हे त्रावणकोर राजेशाहीच्या काळात बांधले गेले.
तेलंगणाच्या मुख्यमंत्र्यांचा अधिकृत पत्ता ग्रीनलँड्स रोड, पुंजागुट्टा, हैदराबाद येथील प्रजा भवन आहे. हे 2016 मध्ये के. चंद्रशेखर राव यांच्या मुख्यमंत्रिपदाच्या काळात भारतीय वास्तुविशारद एन. निरुप कुमार रेड्डी यांनी डिझाइन केले आहे.