नवी दिल्ली, जेएनएन.  Dwadash Jyotirlinga: हिंदू धर्मात भगवान शिवाच्या उपासनेला विशेष महत्त्व आहे. धार्मिक मान्यतेनुसार भगवान शिवाची पूजा केल्याने जीवनात सुख-समृद्धी येते. भगवान शंकराच्या बारा ज्योतिर्लिंगांची पूजा केल्याने साधकाला अक्षय पुण्य प्राप्त होते.

सनातन धर्मात भगवान शंकराची विश्वाचा संहारक म्हणून पूजा केली जाते. असे मानले जाते की भगवान शंकराची पूजा केल्याने माणसाचे सर्व दुःख नष्ट होतात. यासोबतच भगवान शिवाच्या बारा ज्योतिर्लिंगांची पूजाही हिंदू धर्मात विशेष मानली जाते. ज्योतिर्लिंग हा शब्द ज्योती आणि लिंगामध्ये विभागलेला आहे, ज्यामध्ये ज्योती म्हणजे प्रकाश आणि लिंग म्हणजे प्रतीक. धार्मिक मान्यतेनुसार, भगवान शंकराच्या या सर्व बारा ज्योतिर्लिंगांची पूजा केल्याने सर्व संकटे दूर होतात आणि सुख-समृद्धी प्राप्त होते. आज आपण या विषयावर बोलणार आहोत आणि भगवान शंकराच्या 12 ज्योतिर्लिंगांबद्दल आणि त्यांच्याबद्दल काही महत्त्वाची माहिती जाणून घेणार आहोत.

सोमनाथ ज्योतिर्लिंग

गुजरातमधील सौराष्ट्र जिल्ह्यात समुद्रकिनारी असलेले भगवान सोमनाथ ज्योतिर्लिंग हे १२ ज्योतिर्लिंगांमध्ये प्रथम क्रमांकावर गणले जाते. येथे पूजा केल्याने जीवनात सुख-समृद्धी येते असे मानले जाते.

मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग

हे आंध्र प्रदेशातील कृष्णा जिल्ह्यात कृष्णा नदीच्या काठावर श्री शैला पर्वतावर वसलेले आहे. या पवित्र धार्मिक स्थळावर माता पार्वतींसह महादेवाचे ज्योती रूप दिसते. येथे साधकाला केवळ दर्शनाने अश्वमेध यज्ञासारखे पुण्य प्राप्त होते.

    महाकालेश्वर ज्योतिर्लिंग

    मध्य प्रदेशातील उज्जैन येथे स्थित महाकालेश्वर ज्योतिर्लिंग हे एकमेव ज्योतिर्लिंग आहे जेथे दक्षिणाभिमुख ज्योतिर्लिंगाची पूजा केली जाते. या ठिकाणी महाकालाचे दर्शन घेतल्याने सर्व प्रकारच्या भय, रोग आणि दोषांपासून मुक्ती मिळते, अशी श्रद्धा आहे.

    ओंकारेश्वर ज्योतिर्लिंग

    मध्य प्रदेशातील खंडवा जिल्ह्यात स्थित ओंकारेश्वर ज्योतिर्लिंग हे नर्मदा नदीच्या मध्यभागी मांधाता किंवा शिवपुरी नावाच्या बेटावर वसलेले आहे, उंचीवरून पाहिल्यास या स्थानाचा आकार 'ओम' आकाराचा दिसतो. येथे भगवान शंकराचे दर्शन घेतल्याने सर्व संकटे दूर होतात.

    केदारनाथ ज्योतिर्लिंग

    हिमालयाच्या कुशीत वसलेल्या केदारनाथ मंदिराला हिंदू धर्मात विशेष महत्त्व आहे. या ठिकाणाचा संबंध महाभारत काळाशीही जोडला जातो. असे मानले जाते की महाभारत काळात भगवान शिव या ठिकाणी बैलाच्या रूपात पांडवांच्यासमोर प्रकट झाले होते. केदारनाथ धाम 8व्या किंवा 9व्या शतकात आदिगुरू शंकराचार्यांनी बांधले होते.

    भीमाशंकर ज्योतिर्लिंग

    भीमाशंकर ज्योतिर्लिंग हे महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील सह्याद्री पर्वतावर वसलेले आहे. याला मोतेश्वर महादेव असेही म्हणतात.या ठिकाणी भगवान शिवाने भीम नावाच्या राक्षसाचा वध केला असे मानले जाते. या ठिकाणी दर्शन घेतल्यानेच भाविकांना भय, योग आणि दोषांपासून मुक्ती मिळते, अशी श्रद्धा आहे.

    काशी विश्वनाथ ज्योतिर्लिंग

    काशी विश्वनाथ ज्योतिर्लिंग हे बारा ज्योतिर्लिंगांमध्ये सातव्या स्थानावर आहे. येथे भगवान शंकराचे दर्शन घेण्यासाठी देवदेवता स्वतः स्वर्गातून पृथ्वीवर येतात. असे मानले जाते की येथे मृत्यू पावलेल्या व्यक्तीला निश्चितच मोक्ष प्राप्त होतो.

    त्र्यंबकेश्वर ज्योतिर्लिंग

    महाराष्ट्रातील नाशिक येथे स्थित भगवान त्र्यंबकेश्वर ज्योतिर्लिंगाचे स्थान बारा ज्योतिर्लिंगांमध्ये आठव्या स्थानावर येते. गव्हाण त्र्यंबकेश्वराचे मंदिर ब्रह्मगिरी पर्वतावर असून या पर्वतावरून गोदावरी नदी सुरू होते. या ठिकाणी गौतम ऋषींनी भगवान शंकरांना प्रसन्न करण्यासाठी कठोर तपश्चर्या केली होती.

    वैद्यनाथ ज्योतिर्लिंग

    झारखंडमधील देवघर जिल्ह्यातील वैद्यनाथ ज्योतिर्लिंगालाही हिंदू धर्मात विशेष महत्त्व आहे. वैद्यनाथ ज्योतिर्लिंगाची स्थापना रावणाने केली असे मानले जाते. या ठिकाणी पूजा केल्याने भाविकांचे सर्व दुःख दूर होतात. श्रावण महिन्यात लाखो कंवरी जल अर्पण करण्यासाठी येतात.

    नागेश्वर ज्योतिर्लिंग

    द्वारका, गुजरात येथे स्थित नागेश्वर ज्योतिर्लिंग बारा ज्योतिर्लिंगांमध्ये दहाव्या स्थानावर आहे. शिवपुराणातही या ज्योतिर्लिंगाचे वर्णन केले आहे. नागेश्वर ज्योतिर्लिंगाचे वर्णन शिवपुराणात फक्त दारूकावन परिसरातच केले आहे.

    रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग

    तामिळनाडूच्या रामनाथपुरममध्ये रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग आहे. असे मानले जाते की त्रेतायुगात भगवान श्रीरामांनी समुद्रकिनारी वाळूपासून शिवलिंग बनवले होते. कालांतराने हे शिवलिंग गडगडाटाचे झाले होते. श्रीरामांनी बांधलेल्या शिवलिंगामुळे या ज्योतिर्लिंगाला रामेश्वरम म्हणतात.

    घृष्णेश्वर ज्योतिर्लिंग

    भगवान शिवाचे शेवटचे ज्योतिर्लिंग म्हणजेच घृष्णेश्वर ज्योतिर्लिंग हे महाराष्ट्रातील वेरूळ नावाच्या गावात आहे. भगवान शिवाच्या या शेवटच्या ज्योतिर्लिंगाचा उल्लेख शिवपुराणातही आहे. येथे भगवान शंकराचे दर्शन आणि पूजा केल्याने सर्व मनोकामना पूर्ण होतात.