बिझनेस डेस्क, नवी दिल्ली. Dividend Calculation: गेल्या काही दिवसांपासून, कंपन्या त्यांचे तिमाही निकाल सतत जाहीर करत आहेत. यापैकी अनेक कंपन्या आहेत, ज्यांच्या नफ्यात मोठी उडी घेतली आहे आणि ते त्यांच्या शेअरहोल्डर्सना लाभांश देखील वितरित करत आहेत. अशा परिस्थितीत लाभांश म्हणजे काय, कंपन्या लाभांश का देतात आणि लाभांश देणे बंधनकारक आहे का, असा प्रश्न उपस्थित होतो. या प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेऊया.
लाभांश म्हणजे काय?
लाभांश समजून घ्या की तुमच्या वडिलांनी त्यांच्या व्यवसायात खूप नफा कमावला आहे. यावेळी त्याने तुम्हाला आणि तुमच्या इतर भावंडांना पॉकेटमनीसह काही अतिरिक्त पैसे दिले, जेणेकरून तुम्ही सर्व आनंदी रहा. कंपन्या त्यांच्या नफ्यातील काही हिस्सा त्यांच्या शेअर्स विकत घेतलेल्या लोकांसोबतही शेअर करतात. ते थेट तुमच्या डिमॅट खात्यात येते.
लाभांश देण्यासाठी निश्चित वेळ नाही. पण, साधारणपणे कंपन्या तिमाही निकालानंतरच लाभांशाची शिफारस करतात. जर काही चांगली कमाई असेल तर ते निकालापूर्वी लाभांश देतात. म्हणजे ती कधी लाभांश देते हे तिच्या निर्णयावर अवलंबून आहे.
लाभांश दर्शनी मूल्यानुसार ठरवला जातो
शेअर्सचे दोन प्रकार आहेत, दर्शनी मूल्य आणि बाजार मूल्य. मार्केट व्हॅल्यू म्हणजे बाजारात शेअर्सची खरेदी आणि विक्री कोणत्या किंमतीला केली जाते. त्याच वेळी, कंपनीच्या शेअर्सची संख्या ठरवताना दर्शनी मूल्य ठरवले जाते. ते 1 ते 10 रुपयांदरम्यान काहीही असू शकते.
कंपन्या हे दर्शनी मूल्याची टक्केवारी म्हणून उद्धृत करतात. उदाहरणार्थ माया शुगर नावाची कंपनी आहे. जर माया शुगरच्या शेअर्सचे दर्शनी मूल्य 10 रुपये असेल आणि ते प्रति शेअर 10 रुपये लाभांश घोषित करते. याचा अर्थ कंपनीने 100 टक्के लाभांश जाहीर केला आहे. 40 रुपये प्रति शेअर लाभांश जाहीर केल्यास कंपनीने 400 टक्के लाभांश दिला आहे.
लाभांशामध्ये तारखेचे महत्त्व
लाभांश देण्याच्या दृष्टीने चार तारखा खूप महत्त्वाच्या आहेत. घोषणा तारीख, माजी लाभांश तारीख, रेकॉर्ड तारीख आणि पेमेंट तारीख. घोषणा तारखेच्या दिवशी, कंपनी किती रुपये लाभांश देईल हे सांगते. एक्स-डिव्हिडंड तारीख म्हणजे ती वेळ ज्यानंतर स्टॉकचा खरेदीदार लाभांशासाठी पात्र राहणार नाही. त्याच वेळी, ज्यांच्या डिमॅट खात्यात रेकॉर्ड तारखेला कंपनीचे शेअर्स आहेत, त्यांना लाभांश मिळतो.
या प्रकरणात, तुम्हाला लाभांशासाठी पात्र होण्यासाठी कंपनीचे शेअर्स एक दिवस अगोदर खरेदी करावे लागतील, कारण खरेदीच्या दिवशी शेअर्स तुमच्या डिमॅट खात्यात जमा केले जातात. कोणताही गोंधळ टाळण्यासाठी, त्याला एक्स-डिव्हिडंड तारीख म्हणतात. त्याच वेळी, पेमेंटची तारीख ही तो दिवस आहे ज्या दिवशी लाभांशाची रक्कम तुमच्या खात्यात जमा होईल.
हे समजून घ्या की माया शुगरने १ एप्रिलला लाभांश जाहीर केला. ही घोषणा तारीख आहे. कंपनीने यासाठी 20 एप्रिल ही रेकॉर्ड डेट निश्चित केली आहे. येथे एक्स-डिव्हिडंड 19 एप्रिल रोजी असेल. याचा अर्थ, लाभांशासाठी पात्र होण्यासाठी, तुम्हाला 19 एप्रिल रोजी शेअर्स खरेदी करावे लागतील. 25 एप्रिल रोजी लाभांशाची रक्कम तुमच्या खात्यात पोहोचल्यास, ती पेमेंटची तारीख असेल.
सर्व कंपन्या लाभांश देतात का?
अशा अटी नाहीत. ती लाभांश देते की नाही हे सर्वस्वी कंपनीवर अवलंबून आहे. गुंतवणूकदारांना त्यांच्यासोबत ठेवण्यासाठी कंपन्या सहसा लाभांश देतात. ते भागधारकांना कंपनीचे मालक मानतात आणि नफ्यावर त्यांचा हक्क देखील मानतात. त्याच वेळी, काही कंपन्या लाभांशाचा पैसा व्यवसाय वाढीसाठी गुंतवतात. यामुळे कंपनीच्या शेअर्सचे मूल्य वाढेल, ज्याचा थेट फायदा भागधारकांना होईल, असे त्यांचे मत आहे.
तोट्यावर लाभांश देता येईल का?
अर्थात, एखादी कंपनी नुकसान सोसूनही आपल्या भागधारकांना लाभांश वितरित करू शकते. 2022-23 या आर्थिक वर्षात 20 हून अधिक कंपन्यांनी तोटा असतानाही लाभांश दिला होता. यामध्ये भारती एअरटेल आणि अदानी पोर्टसारख्या नावांचा समावेश होता. कंपनी कायदा, 1956 नुसार, एखाद्या कंपनीला तोटा झाला असला तरीही, ती तिच्या विनामूल्य रोख राखीव आणि गेल्या वर्षीच्या नफ्यातून लाभांश वितरित करू शकते.
तथापि, रोख राखीव बाबतीत, अशी अट आहे की कंपनी लाभांश म्हणून जास्तीत जास्त किती रक्कम वितरित करू शकते. कंपनीने मागील नफ्यातून लाभांश वितरित केल्यास, अशी कोणतीही अट नाही.
लाभांशाशी संबंधित काही महत्त्वाच्या गोष्टी:
लाभांश देण्याचा निर्णय कंपनीच्या संचालक मंडळाच्या किंवा सुकाणू समितीच्या शिफारशीनुसार घेतला जातो.
किती लाभांश मिळेल आणि रेकॉर्ड डेट काय असेल हे ठरवण्याचा अधिकार कंपनीला आहे.
लाभांश देण्यासाठी भागधारकांना ओळखण्यासाठी योग्य प्रक्रिया अवलंबली जाते.
नफ्याव्यतिरिक्त, कंपन्या रिझर्व्हमधून लाभांश देखील देतात, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांचा कंपनीवर विश्वास टिकून राहतो.
