नवी दिल्ली. नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ने 7 ऑक्टोबर रोजी मुंबईत झालेल्या ग्लोबल फिनटेक फेस्ट दरम्यान UPI पेमेंटसाठी बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशन लाँच केले. हे नवीन फीचर ऑन-डिव्हाइस बायोमेट्रिक व्हेरिफिकेशनद्वारे काम करेल आणि सध्या वापरात असलेल्या पिन सिस्टमची जागा घेईल. एप्रिल 2016 मध्ये लाँच झालेल्या डिजिटल पेमेंट सिस्टमनंतर हे सर्वात मोठे सुरक्षा अपग्रेड मानले जाते.
अर्थ मंत्रालयाच्या वित्तीय सेवा विभागाचे सचिव एम. नागराजू एम. यांनी ही सेवा सुरू केली. एनपीसीआयच्या मते, हे वैशिष्ट्य पारंपारिक पिन-आधारित ऑथेंटिकेशनपेक्षा अधिक अखंड, सुरक्षित आणि सोयीस्कर अनुभव प्रदान करेल. काही प्रकाशनांनी पूर्वी असे वृत्त दिले होते की एनपीसीआय ही तंत्रज्ञान यूपीआयमध्ये समाकलित करण्यासाठी अनेक स्टार्टअप्सशी चर्चा करत आहे.
पिनपेक्षा चांगली सुरक्षा
बायोमेट्रिक प्रमाणीकरणाचा वापर केवळ UPI व्यवहारांसाठीच नाही तर UPI पिन सेट करण्यासाठी किंवा रीसेट करण्यासाठी आणि ATM मधून पैसे काढण्यासाठी देखील केला जाऊ शकतो.
हे वैशिष्ट्य ऑप्ट-इन आधारावर उपलब्ध असेल, म्हणजेच वापरकर्ते इच्छित असल्यास ते स्वतःसाठी सक्रिय करू शकतात. एनपीसीआयच्या निवेदनानुसार, "प्रत्येक व्यवहाराची क्रिप्टोग्राफिक तपासणी वापरून जारी करणाऱ्या बँकेकडून वैयक्तिकरित्या पडताळणी केली जाईल, ज्यामुळे उच्च पातळीची सुरक्षा आणि सहज अनुभव सुनिश्चित होईल."
हे ही वाचा -कोट्यवधी PC युजर्संना धक्का..! 14 ऑक्टोबरपासून बंद होणार Windows 10, आता पुढं काय करायचं?
ज्येष्ठ नागरिक आणि नवीन वापरकर्त्यांसाठी सोपे
UPI पेमेंटमध्ये बायोमेट्रिक प्रणाली सुरू केल्याने ज्येष्ठ नागरिक आणि पहिल्यांदाच UPI वापरणाऱ्यांसाठी ऑनबोर्डिंग सोपे होईल.
एनपीसीआयने म्हटले आहे की, आतापर्यंत, यूपीआय पिन तयार करण्यासाठी डेबिट कार्ड तपशील किंवा आधार ओटीपी पडताळणी आवश्यक होती. परंतु आता, आधार-आधारित फेस ऑथेंटिकेशनमुळे ही प्रक्रिया जलद, सोपी आणि कार्डलेस होईल."
UPI मध्ये, पहिला घटक प्रमाणीकरण मोबाइल डिव्हाइसवरून SMS पडताळणीद्वारे केले जाते, तर पिन दुसरा घटक म्हणून काम करतो.
सुरक्षा आणि फसवणुकीच्या चिंता-
जरी हा उपक्रम तीन वर्षांपूर्वी सुरू झाला असला तरी, पिनशी संबंधित फसवणुकीमुळे होणाऱ्या UPI घोटाळ्यांबद्दल RBI च्या वाढत्या चिंतेमुळे आता तो वेगाने अंमलात आणला गेला आहे.
वाढत्या UPI फसवणुकीला आळा घालण्यासाठी RBI ने सर्व वित्तीय संस्थांना PIN आणि OTP पासून दूर जाण्याचा आणि बायोमेट्रिक्स आणि बिहेवियरियल रिस्क पॅटर्न्स सारखे नवीन द्वितीय-घटक प्रमाणीकरण स्वीकारण्याचा सल्ला दिला आहे.
अनेक वर्षांपासून तयारी सुरू होती.
2021 मध्ये, NPCI ने PayAuth Challenge नावाचा एक हॅकेथॉन आयोजित केला होता, ज्यामध्ये स्टार्टअप्सना पर्यायी प्रमाणीकरण पद्धती विकसित करण्यास सांगितले गेले होते. विजेत्यांमध्ये Tech5, Juspay, MinkasuPay आणि Infobip यांचा समावेश होता.
या स्टार्टअप्सनी त्यांची संकल्पना (POC) UPI स्टीअरिंग कमिटीसमोर सादर केली (ज्यामध्ये अनेक बँका आणि UPI अॅप्स समाविष्ट आहेत). बँकांनी मिन्कासुपेच्या सोल्यूशनला प्राधान्य दिले कारण त्यासाठी त्यांच्या सिस्टममध्ये मोठे बदल करण्याची आवश्यकता नव्हती.
सध्या, UPI हे देशातील सर्वात लोकप्रिय डिजिटल पेमेंट प्लॅटफॉर्म आहे, जे सर्व ऑनलाइन व्यवहारांपैकी सुमारे 85 टक्के नियंत्रित करते. दरमहा, अंदाजे 20 अब्ज व्यवहार, ज्यांचे मूल्य ₹25 लाख कोटींपेक्षा जास्त आहे, UPI द्वारे पूर्ण केले जातात.