दिव्या गौतम, खगोलशास्त्री. या वर्षी, गुरु नानक देव जी यांची जयंती 5 नोव्हेंबर रोजी साजरी केली जाईल, ज्याला गुरुपर्व असेही म्हणतात. गुरु नानक देव जी यांची मुख्य शिकवण मानवता, समानता आणि सत्य या मूलभूत तत्त्वांवर आधारित आहे. त्यांनी शिकवले की देव एक आहे आणि प्रत्येक जीवात तो उपस्थित आहे. गुरु जींनी लोकांना शिकवले की खरा धर्म कोणत्याही प्रकारच्या उपासनेत नाही तर प्रेम, करुणा आणि सेवेत आहे.
त्यांची चार प्रमुख तत्वे, एक ओंकार, नामाचे जप करणे, कर्म करणे आणि वंद छकना करणे, जीवनाला अर्थपूर्ण बनवण्याचा मार्ग दाखवतात. त्यांनी लोकांना जात, धर्म आणि पंथावर आधारित फरक मिटवून सर्वांना समान मानण्याची प्रेरणा दिली. त्यांची शिकवण आजही जीवनासाठी खरी मार्गदर्शक आहे.
एक ओंकार - देव एक आहे
गुरु नानक देवजींची सर्वात महत्त्वाची शिकवण "एक ओंकार सतनाम" होती. त्यांनी स्पष्ट केले की देव फक्त एकच आहे, निराकार, अनंत आणि सर्वव्यापी. तो कोणत्याही एका धर्म, जाती किंवा देशापुरता मर्यादित नाही, तर प्रत्येक सजीवात अस्तित्वात आहे. त्यांनी सांगितले की देवाचा शोध मंदिरे, मशिदी किंवा कोणत्याही बाह्य स्वरूपात नाही तर स्वतःच्या हृदयात घेतला पाहिजे. जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला समजते की प्रत्येकामध्ये एकच देव आहे, तेव्हा भेदभाव, द्वेष आणि अहंकार नाहीसा होतो. ही शिकवण मानवतेला एकता, प्रेम आणि समानतेच्या मार्गावर घेऊन जाणारा एक दैवी संदेश बनली.
नाम जप - देवाचे स्मरण करणे
गुरु नानक देवजींनी "नाम जप" हे जीवनातील सर्वात पवित्र प्रथा म्हणून वर्णन केले. याचा अर्थ केवळ जिभेने देवाचे नाव जपणे नाही तर हृदयात त्या परमात्म्याचा अनुभव घेणे देखील आहे. जेव्हा एखादी व्यक्ती प्रत्येक कार्यात देवाचे स्मरण करते तेव्हा त्याचे मन शुद्ध आणि शांत राहते. या स्मरणामुळे व्यक्तीमध्ये करुणा, प्रेम आणि नम्रता निर्माण होते. नाम जपाच्या माध्यमातून गुरु नानक देवजींनी शिकवले की खरे आनंद आणि मुक्ती बाह्य सुखांमध्ये नाही तर प्रत्येक क्षणात देवाच्या उपस्थितीची अनुभूती करण्यात आहे.
किरत करना - प्रामाणिक जीवन जगणे
गुरु नानक देवजींनी शिकवले की "काम हीच पूजा आहे" आणि खरी भक्ती म्हणजे प्रामाणिक श्रम. त्यांनी स्पष्ट केले की कठोर परिश्रमाशिवाय मिळवलेल्या गोष्टी टिकत नाहीत आणि आध्यात्मिक शांती देत नाहीत. कीर्तन करणे म्हणजे प्रामाणिकपणा, सचोटी आणि न्यायाने आपले जीवन जगणे. गुरुजींनी लोकांना इतरांचे हक्क न हिसकावून कठोर परिश्रम करण्यास आणि त्यांच्या कृतींद्वारे देवाची उपासना करण्यास शिकवले. ही शिकवण जीवनात स्वाभिमान, स्वावलंबन आणि समाधानाचा पाया बनली.
वंद छकना - सामायिकरणाची भावना
गुरु नानक देवजींनी "वंद छकना" या संदेशाद्वारे निस्वार्थीपणा आणि वाटणीची भावना निर्माण केली. त्यांचा असा विश्वास होता की जे लोक गरजूंना त्यांचे उत्पन्न वाटून देतात त्यांच्यावर देवाचे आशीर्वाद येतात. हे केवळ दान नाही तर प्रेम आणि समानतेची भावना आहे. गुरुजींनी शिकवले की जेव्हा एखादी व्यक्ती त्यांच्या संपत्ती, अन्न किंवा वेळेतील काही भाग इतरांच्या सेवेसाठी समर्पित करते तेव्हा त्यांचे मन हलके होते आणि त्यांच्या आत्म्याला शांती मिळते. ही भावना नंतर "लंगर" परंपरेत विकसित झाली, जी आजही मानवी एकता आणि करुणेचे प्रतीक आहे.
हेही वाचा: Vaikuntha Chaturdashi 2025 Upay: वैकुंठ चतुर्दशीला करा हे उपाय, मिळेल हरी-हरचा आशीर्वाद
हेही वाचा: Dev Diwali 2025: देव दिवाळीत फक्त 2 तास 35 मिनिटे शुभ मुहूर्त, शिववास योगात आरती केल्याने मिळतील दुप्पट फायदे