जेएनएन, पुणे : महाराष्ट्रातील प्रमुख धार्मिक आणि अध्यात्मिक उत्सवांपैकी एक असलेली चंपा षष्ठी आज मोठ्या भक्तिभावात साजरी होत आहे. भगवान खंडोबा, त्यांच्या चंपा-अंबाबाई स्वरूपातील शक्ती आणि भक्त-देव यांच्यातील अद्वितीय नाते अनुभवण्यासाठी राज्यभरातील मंदिरांत सकाळपासूनच भाविकांची गर्दी उसळली आहे.
चंपा षष्ठीचा आध्यात्मिक अर्थ
धर्मशास्त्रानुसार खंडोबा हे मार्तंड भैरवाचे अवतार आहेत. या दिवशी त्यांनी मणि-मल्ल या राक्षसांचा वध करून धर्म, सद्गुण आणि सत्य यांची पुनर्स्थापना केली. त्यामुळे चंपा षष्ठीचा दिवस अहंकार, अन्याय आणि अंधारावर विजय सूचित करणारा मानला जातो. खंडोबाला कुलदैवत, शेतकऱ्यांचा देव, योद्ध्यांचा रक्षणकर्ता आणि आरोग्यदेवता मानले जाते. त्यामुळे या दिवशी भक्त आपल्या मनातील नकारात्मकता दूर करून, मनशांती, संरक्षण आणि समृद्धीची प्रार्थना करतात.
चंपा षष्ठीची कथा आणि धार्मिक महत्त्व
लोकपरंपरेनुसार, या दिवशी भगवान खंडोबा यांनी मणि-मल्ल राक्षसांचा संहार केला, अशी पुराणकथा आहे. या विजयाच्या स्मरणार्थ ही तिथी खंडोबा भक्तांसाठी ‘आराधना दिवस’ म्हणून मानली जाते. महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि तेलंगणातील लाखो भक्त खंडोबाला आपले कुलदैवत मानतात. म्हणूनच, चंपा षष्ठीला विशेष पूजा केल्यास कुलदैवताचा आशीर्वाद प्राप्त होतो, असा समज आहे.
सह्याद्री पर्वतरांगांच्या पोटाशी वसलेल्या बहुतेक खंडोबा मंदिरांमध्ये आज सुगंधी हळद, कापूर, भस्म आणि गंधाने वातावरण दुमदुमले आहे. खंडोबाच्या हळदीचे मोठे महत्त्व असल्याने अनेक भक्त हळद लावून ‘मस्तर’ धारण करणे, ‘ओटी भरणे’, ‘नैवेद्य दाखवणे’ अशा पारंपरिक प्रथा पार पाडतात.
चंपा षष्ठीला करण्यात येणारे पारंपरिक उपाय
भक्तांच्या मते, चंपा षष्ठीला काही विशिष्ट उपाय केल्यास वर्षभर आरोग्य, धन, शांतता आणि घरात सौख्य लाभते. यातील काही उपाय शतकानुशतके परंपरेचा भाग आहेत.
मंदिरात लिंबू-मिरची वाहणे
नजरदोष, वाईट शक्ती, नकारात्मक ऊर्जा दूर राहते, असा लोकविश्वास आहे. अनेक भाविक घरी शांती यावी म्हणून मंदिरात लिंबू-मिरची अर्पण करतात.
खंडोबावर हळदीचा अभिषेक
खंडोबाची हळद ही ‘कल्याणकारी’ मानली जाते. या दिवशी हळद-कुंकू, दूध, तूप आणि बेलपत्राने अभिषेक केला जातो. समृद्धी आणि आरोग्यासाठी हा उपाय प्रभावी मानला जातो.
दीपदान
कुलदैवताच्या नावाने दिवा लावल्याने अडचणी दूर होतात आणि घरात प्रकाश, म्हणजेच सकारात्मकता वाढते, असा समज आहे. संध्याकाळी गाभाऱ्यात आणि घरात दीपदान करणाऱ्यांची संख्या आज मोठी होती.
ओटी भरणे
महिलांनी खंडोबाच्या पायाशी कुंकू, हळद, नारळ, फळे आणि वस्तू अर्पण करून ओटी भरतात. या पारंपरिक विधीमुळे घरातील सुख-शांती व सौभाग्य टिकते, असे मत भक्त व्यक्त करतात.
दाम्पत्यासाठी विशेष पूजा
संस्कार परंपरेनुसार, या दिवशी विवाहित दाम्पत्याने एकत्र खंडोबाचे दर्शन घ्यावे आणि हळद-कुंकू वाहावे, असे सांगितले जाते. यामुळे दांपत्यातील बंध अधिक दृढ होतो, अशी श्रद्धा आहे.
अस्वीकरण: या लेखात नमूद केलेले उपाय, फायदे, सल्ला आणि विधाने केवळ सामान्य माहितीसाठी आहेत. दैनिक जागरण आणि जागरण न्यू मीडिया या फीचर लेखातील मजकुराचे समर्थन करत नाहीत. या लेखात असलेली माहिती विविध स्त्रोतांकडून, ज्योतिषी, पंचांग, उपदेश, श्रद्धा, धार्मिक ग्रंथ आणि दंतकथा यातून गोळा केली गेली आहे. वाचकांना विनंती आहे की त्यांनी लेखाला अंतिम सत्य किंवा दावा मानू नये आणि त्यांच्या विवेकबुद्धीचा वापर करावा. दैनिक जागरण आणि जागरण न्यू मीडिया अंधश्रद्धेच्या विरोधात आहे.