मुंबई : (एजन्सी) शहराचा हवा गुणवत्ता निर्देशांक (एक्यूआय) घसरत असताना, बृहन्मुंबई महानगरपालिकेने (बीएमसी) म्हटले आहे की त्यांनी वायू प्रदूषण वाढवणाऱ्या 53 बांधकाम स्थळांना काम थांबवण्याच्या नोटिसा बजावल्या आहेत.
गुरुवारी महापालिकेने असेही निर्देश दिले की त्यांनी घालून दिलेल्या वायू प्रदूषण मार्गदर्शक तत्त्वांचे काटेकोरपणे पालन करावे. यामध्ये नेहमीच कार्यरत राहणारे AQI निरीक्षण करण्यासाठी सेन्सर्स बसवणे समाविष्ट आहे.
जर AQI सेन्सर्स काम करत नसल्याचे आढळले तर कठोर कारवाईचा इशारा अतिरिक्त महानगरपालिका आयुक्त (शहर) अश्विनी जोशी यांनी दिला आहे.
आदल्या दिवशी, मुंबई उच्च न्यायालयाने म्हटले की, इथिओपियातील ज्वालामुखीच्या उद्रेकामुळे निर्माण झालेल्या राखेच्या ढगांना अधिकारी भारताच्या आर्थिक राजधानीतील वायू प्रदूषणासाठी जबाबदार धरू शकत नाहीत, कारण AQI बऱ्याच काळापासून खराब आहे.
शहरातील वायू प्रदूषणाच्या मुद्द्यावर 2023 पासून दाखल झालेल्या अनेक याचिकांची सुनावणी घेण्याचे आवाहन मुख्य न्यायाधीश श्री चंद्रशेखर आणि न्यायमूर्ती गौतम अंखड यांच्या खंडपीठाला करण्यात आले. याचिकाकर्त्यांकडून बाजू मांडणारे वरिष्ठ वकील दारियस खंबाटा आणि जनक द्वारकादास म्हणाले की, शहरातील एक्यूआय सातत्याने खराब आहे आणि या महिन्यात तो 300 च्या वर आहे.
अतिरिक्त सरकारी वकील ज्योती चव्हाण म्हणाल्या की, दोन दिवसांपूर्वी इथिओपियामध्ये झालेल्या ज्वालामुखीच्या उद्रेकामुळे वायू प्रदूषण आणखी वाढले आहे. तथापि, न्यायालयाने हा युक्तिवाद मान्य केला नाही. या उद्रेकापूर्वीही, जर कोणी बाहेर पडले तर 500 मीटरच्या पलीकडे दृश्यमानता कमी होती, असे न्यायालयाने म्हटले आहे. दिल्लीतील परिस्थितीचा संदर्भ देत, जिथे एक्यूआयची पातळी चिंताजनक आहे, उच्च न्यायालयाने विचारले की या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी कोणते प्रभावी उपाय केले जाऊ शकतात.
दिल्लीत काय चालले आहे ते आपण सर्वजण पाहत आहोत. त्याचा काय परिणाम होतो?" असा प्रश्न खंडपीठाने विचारला आणि शुक्रवारी सुनावणीसाठी हा खटला पुढे ढकलला. इथिओपियाच्या अफार प्रदेशातील हेली गुब्बी या ढाल ज्वालामुखीचा रविवारी उद्रेक झाला, ज्यामुळे राखेचे मोठे लोट आकाशात सुमारे 14 किमी उंचीवर पोहोचले.
शिवसेनेचे खासदार मिलिंद देवरा यांनी बीएमसी आयुक्त भूषण गगराणी यांना पत्र लिहून हवेची गुणवत्ता सुधारेपर्यंत सर्व खोदकाम आणि बांधकाम स्थळांना तात्पुरती स्थगिती देण्यासह तात्काळ आणि असाधारण कारवाई करण्याची विनंती केली. मुंबईतील वायू प्रदूषणाचे संकट आता हंगामी समस्या राहिलेली नाही --- ती सार्वजनिक आरोग्य आणीबाणी आहे." भारताला वायू प्रदूषणाविरुद्ध देशव्यापी युद्ध आणि राष्ट्रीय सहमतीची आवश्यकता आहे, असे देवरा म्हणाले.
आदित्य ठाकरेंचा सरकारवर आरोप -
शिवसेना (यूबीटी) नेते आदित्य ठाकरे म्हणाले की, मुंबईचा एक्यूआय दिवसेंदिवस खराब होत असताना आणि शहर या स्कोअरवर दिल्लीशी स्पर्धा करत असताना, वरपासून खालपर्यंतची सरकारे, सध्या भाजप आणि त्यांच्या मित्रपक्षांच्या नियंत्रणाखाली, लोकांच्या दुर्दशेकडे सोयीस्करपणे दुर्लक्ष करतात. मुंबईत, बिल्डर आणि कंत्राटदार हे भाजप सरकारसाठी प्राधान्य आहेत, तर बांधकाम आणि पाडकामांव्यतिरिक्त, विकासाच्या नावाखाली वृक्षतोड हा भाजपचा नवा मंत्र आहे, असा आरोप त्यांनी केला.
दुसरीकडे, नागरी संस्थेने वायू प्रदूषण रोखण्यासाठी विविध पावले उचलली जात असल्याचे निदर्शनास आणून दिले, ज्यामध्ये बेकरी आणि स्मशानभूमींना स्वच्छ इंधन वापरण्यास भाग पाडणे, इलेक्ट्रिक बसेस सुरू करणे, बांधकाम कचऱ्याचे शास्त्रोक्त पद्धतीने व्यवस्थापन करणे आणि धूळ नियंत्रित करण्यासाठी रस्त्यांवर पाणी शिंपडण्यासाठी मशीन वापरणे यांचा समावेश आहे.
गेल्या वर्षी ऑक्टोबरमध्ये, बीएमसीने 28 मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली होती ज्यात धूळ नियंत्रित करण्यासाठी बांधकाम साइट्सभोवती धातूचे कुंपण आणि हिरव्या कापडाचे आच्छादन बसवणे, पाणी शिंपडणे, कचरा योग्यरित्या साठवणे आणि वाहतूक करणे, हवेच्या गुणवत्तेचे निरीक्षण करणारी उपकरणे बसवणे आणि धूर शोषण प्रणाली बसवणे यासह इतर उपायांचा समावेश होता.
अनुपालन सुनिश्चित करण्यासाठी, भरारी पथके तयार करण्यात आली आहेत, असे नागरी संस्थेने सांगितले.
26 नोव्हेंबरपर्यंत, वायू प्रदूषणात योगदान देणाऱ्या बांधकाम स्थळांना 53 काम थांबवण्याच्या सूचना जारी करण्यात आल्या आहेत, असे बीएमसीने पुढे म्हटले आहे. यामध्ये सिद्धार्थ नगर (जी-दक्षिण वॉर्ड) मधील 17, माझगाव (ई वॉर्ड) मधील पाच आणि मालाड पश्चिम (पी-उत्तर वॉर्ड) मधील 31 रुग्णांचा समावेश होता.
अतिरिक्त महापालिका आयुक्त जोशी यांनी गुरुवारी बांधकाम ठिकाणी सेन्सर-आधारित एक्यूआय मॉनिटरिंग सिस्टीमच्या ऑपरेशनल स्थितीचा आढावा घेतला. मुंबईत अशा एकूण 662 सिस्टीम बसवण्यात आल्या आहेत, तर आणखी 251 सिस्टीम बसवण्याचे काम प्रगतीपथावर आहे. यापैकी 400 सिस्टीम एकात्मिक डेटा डॅशबोर्डसह एकत्रित केल्या आहेत. असे आढळून आले की 117 प्रणाली सध्या निष्क्रिय आहेत. जर कोणतीही यंत्रणा अकार्यक्षम आढळली तर 95 वॉर्ड-स्तरीय फ्लाइंग स्क्वॉड्सद्वारे जबाबदार पक्षांवर कठोर कारवाई केली जाईल, असा इशारा जोशी यांनी दिला.
बेकरी देखील वायू प्रदूषणाला कारणीभूत घटक म्हणून ओळखल्या गेल्या आहेत. मुंबईतील 593 बेकरींपैकी 209 आधीच स्वच्छ इंधन वापरून चालतात.
महानगरपालिकेने म्हटले आहे की त्यांच्या प्रयत्नांमुळे, अतिरिक्त 57 बेकरी स्वच्छ इंधनाकडे वळल्या आहेत, 75 बेकरींनी गेल्या सहा महिन्यांत हे संक्रमण सुरू केले आहे आणि 88 बेकरींनी महानगर गॅसकडून पाईपद्वारे नैसर्गिक वायू मिळविण्यासाठी अर्ज केले आहेत.