लाइफस्टाइल डेस्क, नवी दिल्ली. World Immunization Day 2025: लसीकरणाच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी दरवर्षी 10 नोव्हेंबर रोजी जागतिक लसीकरण दिन साजरा केला जातो. हो, लसीकरण केवळ मुलांना गंभीर आजारांपासून वाचवत नाही तर संपूर्ण समाजाचेही रक्षण करते. एक साधी लस आयुष्यभराचे आजार टाळण्यास मदत करू शकते.
भारतात, सरकारने मुलांसाठी राष्ट्रीय लसीकरण कार्यक्रम (Universal Immunization Programme) स्थापन केला आहे, जो जन्मापासून ते पौगंडावस्थेपर्यंत आवश्यक लसीकरण प्रदान करतो. जागतिक लसीकरण दिनानिमित्त, कोणत्या वयातील मुलांसाठी कोणत्या लसी आवश्यक आहेत ते शोधूया.
नवजात मुलांसाठी आवश्यक लसीकरण
बीसीजी (BCG):
ही लस जन्माच्या वेळी किंवा एक वर्षापर्यंत कधीही दिली जाऊ शकते. ती क्षयरोगापासून संरक्षण करते.
हिपॅटायटीस बी (Hepatitis B):
जन्मानंतर 24 तासांच्या आत बाळाला ही लस देणे महत्वाचे आहे, जेणेकरून त्याला यकृताच्या संसर्गापासून आणि भविष्यातील आजारांपासून वाचवता येईल.
ओपीव्ही-0 (OPV-0):
ही पोलिओ लस बाळाच्या जन्माच्या वेळी किंवा पहिल्या 15 दिवसांत दिली जाते.
OPV 1, 2 आणि 3:
हे डोस अनुक्रमे 6 आठवडे, 10 आठवडे आणि 14 आठवडे वयाच्या मुलांना दिले जातात. ही लस पाच वर्षांच्या वयापर्यंत दिली जाऊ शकते.
पेंटाव्हॅलेंट लस (Pentavalent 1, 2, 3):
ही एक संयुक्त लस आहे जी घटसर्प, धनुर्वात, पेर्ट्युसिस, हिपॅटायटीस बी आणि हिमोफिलस इन्फ्लूएंझा प्रकार बी (Hib) पासून संरक्षण करते. ही लस 6, 10 आणि 14 आठवड्यांनी देखील दिली जाते.
रोटाव्हायरस लस:
ही लस तुमच्या बाळाला अतिसार आणि डिहायड्रेशन सारख्या समस्यांपासून वाचवते. ही लस 6, 10 आणि 14 आठवड्यात देखील दिली जाते.
आयपीव्ही (IPV पोलिओ इंजेक्शन):
6 आठवडे आणि 16 आठवडे - दोन डोस दिले जातात.
गोवर/एमआर पहिली लस:
ही लस 9 ते 12 महिन्यांच्या वयात दिली जाते. ती गोवर आणि रुबेलापासून संरक्षण करते.
जेई (JE-1):
ही लस जपानी एन्सेफलायटीसपासून संरक्षण करते आणि ती 9 ते 12 महिन्यांच्या वयात दिली जाते.
व्हिटॅमिन A चा पहिला डोस:
हे 9 महिन्यांच्या वयात एमआर लसीसोबत दिले जाते, ज्यामुळे बाळाची दृष्टी आणि प्रतिकारशक्ती मजबूत होते.
मोठ्या मुलांसाठी लसीकरण (16 महिने ते 16 वर्षे)
डीपीटी बूस्टर-1 (DPT Booster-1):
घटसर्प, धनुर्वात आणि डांग्या खोकला यापासून संरक्षण राखण्यासाठी ही लस 16 ते 24 महिन्यांच्या वयात दिली जाते.
गोवर/एमआर दुसरी लस:
ते 16 ते 24 महिन्यांत लागू होते.
ओपीव्ही बूस्टर (Polio Booster):
पोलिओपासून संरक्षण राखण्यासाठी हे 16 ते 24 महिन्यांच्या वयात दिले जाते.
जेई-2 (JE-2):
याच काळात दुसरी जपानी एन्सेफलायटीस लस देखील दिली जाते.
व्हिटॅमिन A (दुसरा ते नववा डोस):
दुसरा डोस 16 ते 18 महिन्यांच्या वयात दिला जातो, त्यानंतर दर 6 महिन्यांनी एक डोस मूल 5 वर्षांचे होईपर्यंत दिला जातो.
डीपीटी बूस्टर-2:
हे 5 ते 6 वर्षांच्या वयात दिले जाते.
टीटी (TT) लस:
किशोरवयीन मुलांसाठी हे विशेषतः महत्वाचे आहे - पहिला डोस 10 वर्षांच्या वयात आणि दुसरा 16 वर्षांच्या वयात दिला जातो.
लसीकरण का महत्त्वाचे आहे?
लसीकरण हे केवळ वैयक्तिक संरक्षण नाही तर सामूहिक संरक्षण आहे. जेव्हा समाजातील बहुतेक लोकांना लसीकरण केले जाते तेव्हा रोगांचा प्रसार मोठ्या प्रमाणात कमी होतो. म्हणूनच आज भारतातून पोलिओसारखे आजार जवळजवळ नष्ट झाले आहेत.
पालकांनी मुलाचे लसीकरण कार्ड सुरक्षित ठेवावे आणि डॉक्टरांनी सांगितलेल्या वेळी सर्व लसीकरण केले जाईल याची खात्री करावी.
थोडीशी काळजी, वेळेवर लसीकरण आणि नियमित आरोग्य तपासणी - हे निरोगी आणि सुरक्षित बालपणाचे खरे सूत्र आहे.