पीटीआय, नवी दिल्ली. Mind Focus Recovery: अभ्यास करताना किंवा इतर काही मानसिक क्रिया करताना एखाद्या व्यक्तीला "मला त्रास देऊ नकोस" असे म्हणताना अनेकदा ऐकायला मिळते. मला लक्ष केंद्रित करणे कठीण होत आहे. मी कामे पूर्ण करू शकत नाहीये. म्हणजे, मी विचलित झालो आहे.

पण हे समजून घेणे देखील मनोरंजक आहे की विचलित होणे आपल्याला पुन्हा लक्ष केंद्रित करण्यास आणि कार्य पूर्ण करण्यास कशी मदत करते. अलीकडील एका अभ्यासात मेंदूतील या प्रक्रियेचे विश्लेषण केले गेले.

हे सूचित करते की प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्समधील न्यूरॉन्स समन्वित फिरणाऱ्या लहरी निर्माण करतात ज्या लक्ष केंद्रित करण्यास आणि विचलित झाल्यानंतर हातातील कामाकडे परत येण्यास मदत करतात.

अमेरिकेतील मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (एमआयटी) येथील संशोधकांनी माकडांच्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्समधील विद्युत क्रियाकलापांचे विश्लेषण केले, जे लक्ष केंद्रित करण्यासह उच्च-स्तरीय कार्यांमध्ये मदत करते असे ज्ञात आहे.

जर्नल ऑफ कॉग्निटिव्ह न्यूरोसायन्समध्ये प्रकाशित झालेल्या निष्कर्षांमध्ये मेंदूतील फिरणाऱ्या लहरींचे वर्णन केले आहे जे कॉर्टेक्समधील न्यूरॉन्सद्वारे अत्यंत समन्वित केले जाते जेणेकरून व्यक्तीच्या विचार प्रक्रिया सामान्य होण्यास मदत होते. अर्ल के. मिलरच्या मते, फिरणाऱ्या लाटा मेंढपाळ म्हणून काम करतात, कॉर्टेक्सला योग्य संगणकीय मार्गावर परत नेतात. हे परिभ्रमण विचलित झाल्यानंतर माकडांच्या क्रियाकलाप स्थितीच्या पुनर्प्राप्तीचे प्रतिनिधित्व करते.

संशोधकांनी स्पष्ट केले की माकडांना एक दृश्य कार्य करण्यास सांगितले होते, परंतु कधीकधी ते एखादी वस्तू लक्षात ठेवण्याचा प्रयत्न करत असताना त्यांना दोन प्रकारच्या विचलिततेचा सामना करावा लागला. विचलिततेमुळे प्राण्यांच्या कामगिरीवर परिणाम झाला, ज्यामुळे ते एकतर चुका करू लागले किंवा कामावर प्रतिक्रिया वेळ कमी करू लागले. जिथे प्राण्यांनी विचलिततेदरम्यान कोणतीही चूक केली नाही, तिथे संशोधकांनी "पूर्ण वर्तुळ" पाहिले, जे दर्शवते की पुनर्प्राप्ती पूर्ण झाली आहे.

    जिथे चुका झाल्या, तिथे फिरणारा मेंदूच्या लाटांचा मार्ग सरासरी 30 अंशांनी परिपूर्ण वर्तुळ तयार करण्यात अयशस्वी झाला. चुकांदरम्यान लाटांचा वेग देखील कमी होता, ज्यामुळे लक्ष विचलित होण्यापासून बरे न होण्याचे कारण स्पष्ट होऊ शकते.

    शिवाय, संशोधकांना असे आढळून आले की जर एखाद्या व्यक्तीला लक्ष विचलित होण्याची सुरुवात आणि त्या व्यक्तीला पुन्हा कामावर परतण्याची गरज वाटणे या दरम्यान जास्त वेळ गेला तर पुनर्प्राप्ती चांगली होते. मेंदूला गणितीयदृष्ट्या चक्र पूर्ण करण्यासाठी आणि वर्तणुकीच्या दृष्टीने योग्य दिशेने परत येण्यासाठी तो वेळ आवश्यक आहे.

    अभ्यासाच्या लेखकांचे म्हणणे आहे की कॉर्टिकल अ‍ॅक्टिव्हिटी विचलिततेतून बरे होण्याची क्षमता प्रतिबिंबित करते. अभ्यासात माकडांच्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्समधील न्यूरल अ‍ॅक्टिव्हिटीचे विश्लेषण केले गेले जे कार्यरत मेमरी कार्ये करतात आणि मध्य-स्मृती विलंब विचलन प्रक्रिया करणे यासारख्या प्रक्रिया करतात. जेव्हा कार्य योग्यरित्या केले गेले तेव्हा रोटेशन अधिक पूर्ण होते, तर जेव्हा चुका झाल्या तेव्हा असे नव्हते.