लाइफस्टाइल डेस्क, नवी दिल्ली: तुम्हाला कधी विचार आला आहे का की डझनभर गोष्टींमध्ये नेहमीच 12 गोष्टी का असतात? 10 नाही, 11 नाही, तर सरळ 12 ! अंडी असोत, केळी असोत किंवा मिठाई असोत, त्या सर्वांची गणना डझनभरात केली जाते, पण 12 ही संख्या केवळ परंपरेबद्दल नाही तर मनोरंजक गणित, इतिहास आणि विज्ञानाबद्दल देखील आहे. चला जाणून घेऊया.

'डझन' हा शब्द कुठून आला आहे?
'डझन' हा शब्द 'डझन' या इंग्रजी शब्दापासून आला आहे आणि 'डझन' चे मूळ लॅटिन शब्द 'ड्युओडेसिम' पासून आहे, ज्याचा अर्थ बारा आहे. तर, डझनचा अर्थच बारा असा होतो. तथापि, हा भाषेचा प्रश्न आहे - प्रश्न असा आहे की, 12 का?

प्राचीन काळाच्या गणनेचे रहस्य
आज आपण 1 0- 10, 100, 1000 इत्यादी - वर आधारित दशांश प्रणाली वापरतो परंतु प्राचीन काळात, अनेक संस्कृती 12 (द्वदशांश प्रणाली) वर आधारित प्रणाली वापरत असत. इजिप्त, रोम आणि बॅबिलोन सारख्या प्राचीन संस्कृती 12  ला एक पूर्ण चक्र मानत असत. याचे कारण असे की:

  • एका वर्षात 12 महिने असतात.
  • घड्याळात 12 तासांचा चक्र आहे (सकाळी आणि दुपारी मिळून 24 तास).
  • गोल किंवा वर्तुळाचे 12 समान भाग करणे सोपे आहे.
  • म्हणजेच, 1 2हे पूर्णता आणि संतुलनाचे प्रतीक मानले जात असे.
  • 12 हे गणितांसाठी देखील सोयीस्कर होते.
  • गणिताच्या दृष्टिकोनातून 1 2 ही संख्या खूप उपयुक्त आहे.
  • 12 ला 2,3,4 आणि 6 ने सहज भागता येतो, म्हणजेच त्याचे समान भाग करणे सोपे काम आहे.

उदाहरणार्थ:

  • 12  ला 2 ने भागल्यास 6 मिळतो.
  • 12 ला 3 ने भागल्यास 4 मिळते.
  • 12 ला 4 ने भागल्यास 3 मिळते.
  • 12 ला 6 ने भागल्यास 2 मिळते.

या कारणास्तव, प्राचीन व्यापाऱ्यांना वस्तूंचे 12 मध्ये गट करणे सोपे वाटले, विशेषतः वस्तू विकताना किंवा वितरित करताना.

बाजार आणि व्यवसायात 12 चे महत्त्व
प्राचीन युरोपमध्ये, जेव्हा वस्तू बाजारात विकल्या जात होत्या, तेव्हा लोक 12 हे एक व्यावहारिक एकक म्हणून वापरू लागले. एखाद्या वस्तूची किंमत निश्चित करण्यासाठी,  12 ला अर्धा, एक चतुर्थांश किंवा सहाव्या भागाने भागणे सोपे होते. यामुळे लेखा चुकांची शक्यता कमी झाली. हळूहळू, ही पद्धत इतकी सामान्य झाली की 12 वस्तूंना डझन म्हटले जाऊ लागले.

    'बेकर्स डझन' म्हणजे काय?
    तुम्हाला माहित आहे का की 'बेकर्स डझन' नावाचा एक शब्द 13 वस्तूंसाठी एकेकाळी होता? खरं तर, इंग्लंडमध्ये, जेव्हा बेकर्स पाव किंवा बन विकायचे तेव्हा ते डझनऐवजी 13 देत असत, जेणेकरून वजन कमी आढळल्यास ग्राहकाचे कोणतेही नुकसान होणार नाही. म्हणजे 13 वा तुकडा बोनस म्हणून.

    विज्ञान आणि मानसशास्त्र
    12 ही 'परिपूर्ण संख्या'(Perfect Number)  मानली जात नाही, परंतु ती 'संतुलित संख्या' मानली जाते. मानसशास्त्रीयदृष्ट्या, मानव 12 चे गट सहजपणे ओळखू शकतात आणि लक्षात ठेवू शकतात, जसे की:

    वर्षाचे 12 महिने
    राशीच्या 12 चिन्हे
    घड्याळाचे 12 अंक

    म्हणून जेव्हा गोष्टी एकत्र करायच्या असतात, तेव्हा 12 जणांचा गट मेंदूला "पूर्णतेची" जाणीव करून देतो. म्हणून, अंडी असोत किंवा केळी, जोपर्यंत त्यांना 12 असे मोजले जात नाही तोपर्यंत ते "डझन" असे मोजले जात नाहीत.

    हेही वाचा: शहरांच्या नावांपुढे 'पूर' किंवा 'बाद' का लागतात, काय आहे यामागील कारण? वाचा सविस्तर