लाइफस्टाइल डेस्क, नवी दिल्ली. Putin India Visit: 4 डिसेंबर हा भारतासाठी खूप खास दिवस आहे. आज जगातील सर्वात शक्तिशाली देशांपैकी एक असलेल्या रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन भारत दौऱ्यावर येत आहेत. ही राजनैतिकदृष्ट्या महत्त्वाची भेट आहे आणि संपूर्ण जग या बैठकीवर बारकाईने लक्ष ठेवून आहे. ही बैठक देखील महत्त्वाची आहे कारण रशिया-युक्रेन युद्धानंतर पुतिन यांचा हा पहिलाच भारत दौरा आहे.
त्यांनी यापूर्वी 2021 मध्ये भारताला भेट दिली होती आणि योगायोगाने ते डिसेंबरमध्ये होते. यावेळी, पुतिन आयटीसी मौर्य या आलिशान 5-स्टार हॉटेलमध्ये राहणार आहेत. पण तुम्ही कधी विचार केला आहे का की परदेशी राष्ट्रप्रमुख, सहसा एखाद्या देशाचे राष्ट्रपती किंवा पंतप्रधान, भारताला भेट देताना राष्ट्रपती भवनाच्या अतिथी विभागात किंवा त्यांच्या स्वतःच्या दूतावासात का राहत नाहीत?
स्वातंत्र्यानंतर जवळजवळ दोन दशके, परदेशी राष्ट्रप्रमुख राष्ट्रपती भवनाच्या अतिथी विभागात राहिले हे लक्षात घेण्यासारखे आहे. तथापि, आधुनिकीकरणासह, या प्रतिष्ठित पाहुण्यांच्या पसंती बदलल्या आणि देशातील प्रसिद्ध पंचतारांकित हॉटेल्स त्यांची पसंतीची निवड बनली. यामुळे त्यांच्या राहण्याची व्यवस्था कशी निवडली जाते, प्रोटोकॉल (foreign heads of state hotel protocol) काय आहे आणि स्वातंत्र्यानंतर परदेशी राष्ट्रप्रमुख कुठे राहिले आहेत असा प्रश्न उपस्थित होतो? चला या प्रश्नांची उत्तरे शोधूया.
राष्ट्रप्रमुखांच्या भारतातील वास्तव्यासाठी 'विशेष प्रोटोकॉल'
जेव्हा जागतिक नेते भारताला भेट देतात तेव्हा त्यांच्या राहण्याची व्यवस्था अतिशय शाही पद्धतीने केली जाते. या सर्व व्यवस्था एका विशिष्ट प्रोटोकॉलनुसार केल्या जातात. या शाही स्वागतासाठी नवी दिल्ली आणि राष्ट्रपती भवनातील काही निवडक लक्झरी हॉटेल्सची निवड केली जाते, जिथे सुरक्षा, सुविधा आणि राजनैतिक औपचारिकता सर्वोपरि असतात.
आज, नवी दिल्लीतील सर्वात जास्त वापरल्या जाणाऱ्या हॉटेल्सपैकी दोन म्हणजे आयटीसी मौर्य आणि द ताजमहाल हॉटेल.
(चित्र सौजन्य: आयटीसी मौर्य)
राष्ट्रप्रमुखांचे आतिथ्य कुठे केले जाते?
आयटीसी मौर्य
हे हॉटेल डिप्लोमॅटिक एन्क्लेव्हमध्ये आहे आणि अनेकदा राष्ट्रप्रमुख आणि जागतिक मान्यवरांसाठी एक आवडते ठिकाण म्हणून ओळखले जाते. त्याच्या चाणक्य/ग्रँड प्रेसिडेंशियल सूटमध्ये अनेक अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष आणि रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांच्यासारख्या नेत्यांचे आतिथ्य करण्यात आले आहे.
1977 मध्ये दिल्लीत स्थापन झालेले आयटीसी मौर्य हे त्याच्या भव्य वास्तुकलेसाठी ओळखले जाते. त्याचा इतिहास मौर्य राजवंशाच्या सन्मानात रुजलेला आहे, ज्याने त्याच्या वास्तुकलेला देखील प्रेरणा दिली. हे आलिशान हॉटेल गेल्या ३० वर्षांहून अधिक काळ परदेशी राष्ट्रप्रमुख आणि मान्यवरांचे स्वागत करत आहे.
(आयटीसी मौर्य)
ताजमहाल हॉटेल
इंडिया गेटजवळ असलेले हे ऐतिहासिक हॉटेल, त्याच्या उत्कृष्ट स्थान, सुरक्षितता आणि लक्झरी सुविधांमुळे मान्यवरांसाठी दुसऱ्या क्रमांकाचे सर्वाधिक पसंतीचे ठिकाण आहे.
(चित्र सौजन्य: ताजमहाल हॉटेल)
सरकारी होस्टिंग
जेव्हा भारत एखाद्या राष्ट्रप्रमुखाला औपचारिक राजकीय भेटीवर घेऊन जातो तेव्हा राष्ट्रपती भवनातील पाहुण्यांच्या विंगचा (द्वारका, नालंदा सूट्स) वापर त्यांच्या राहण्यासाठी केला जातो.
(चित्र सौजन्य: राष्ट्रपती भवन)
याशिवाय, द इम्पीरियल, ले मेरिडियन/शांग्री-ला/लीला/क्लारिजेस सारख्या इतर लक्झरी हॉटेल्सना देखील कधीकधी इतर देशांच्या राष्ट्रप्रमुखांचे आतिथ्य करण्याची संधी मिळते.
दशकांमधील राष्ट्रप्रमुखांच्या वास्तव्याचा इतिहास
स्वातंत्र्यानंतर, राष्ट्रप्रमुखांच्या राहण्याची व्यवस्था काळानुसार बदलली आहे.
1947-1970 - सरकारी निवास काळ
- होस्टिंग लोकेशन - या काळात, बहुतेक अधिकृत राज्य भेटी सरकारी भवन/राष्ट्रपती भवनाच्या अतिथी विभागात आयोजित केल्या गेल्या.
- हॉटेल्सचा उल्लेख: सध्या, राष्ट्रपती भवन हे मुख्य केंद्र असल्याने, शहरातील हॉटेल्समध्ये परदेशी नेत्यांच्या वास्तव्याचा प्रेसमध्ये फारच कमी उल्लेख आहे.
(चित्र सौजन्य: राष्ट्रपती भवन)
1980-1990 चे दशक - लक्झरी हॉटेल्सचा वाढता वापर
- मोठ्या प्रतिनिधी मंडळांसाठी लुटियन्स दिल्ली आणि चाणक्यपुरी येथील आलिशान हॉटेल्सचा वापर वाढत्या प्रमाणात होऊ लागला.
- होस्टिंग डेस्टिनेशन्स - ताज पॅलेस/ताजमहाल हॉटेल, द इम्पीरियल आणि द ओबेरॉय सारखी हॉटेल्स आता हळूहळू परदेशी नेत्यांचे आतिथ्य करू लागली.
(चित्र सौजन्य: द ओबेरॉय)
2000-2020: आयटीसी मौर्य आणि ताज यांचे वर्चस्व
- आयटीसी मौर्य हे अनेक राष्ट्रप्रमुखांसाठी (विशेषतः त्याचे ग्रँड प्रेसिडेंशियल सूट) 'डिफॉल्ट' हॉटेल बनले. ताज पॅलेस/ताजमहाल हॉटेल्सचाही मोठ्या प्रमाणात वापर केला जात असे.
(चित्र सौजन्य: आयटीसी मौर्य)
| दशक | मुख्य निवास व्यवस्था | मुख्य वैशिष्ट्ये |
| 1947–1970 | सरकारी घर / राष्ट्रपती भवन | या काळात, बहुतेक राज्य पाहुणे राष्ट्रपती भवनाच्या अतिथी विभागात राहिले. शहरातील हॉटेल्समध्ये त्यांच्या वास्तव्याच्या नोंदी मर्यादित आहेत. |
| 1980–1990 | ताज पॅलेस, द इम्पीरियल, द ओबेरॉय | मोठ्या प्रतिनिधी मंडळांसाठी आलिशान हॉटेल्सचा (विशेषतः लुटियन्सच्या दिल्ली आणि चाणक्यपुरीमधील) वापर वाढला. |
| 2000–2020 | आयटीसी मौर्य, ताज पॅलेस/ताजमहाल हॉटेल | आयटीसी मौर्य (ग्रँड प्रेसिडेंशियल सूट) हे एक आवडते ठिकाण बनले. 2014 मध्ये, राष्ट्रपती भवनाच्या पुनर्संचयित अतिथी शाखेचे पुनर्संचयित करण्यात आले (पहिले पाहुणे भूतानचे राजा आणि राणी होते). |