लाईफस्टाईल डेस्क, नवी दिल्ली. भारतात मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब (High blood pressure) चे रुग्ण झपाट्याने वाढत आहेत. या दोन्ही समस्या केवळ हृदय आणि मेंदूवरच परिणाम करत नाहीत तर मूत्रपिंडांनाही गंभीर नुकसान पोहोचवतात.

मूत्रपिंड हा शरीराचा एक महत्त्वाचा अवयव आहे, जो रक्त फिल्टर करण्याचे आणि विषारी पदार्थ काढून टाकण्याचे काम करतो. परंतु मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब (Diabetes Impact) मुळे, मूत्रपिंडाचे कार्य हळूहळू कमी होऊ लागते, ज्यामुळे मूत्रपिंडाचा आजार होऊ शकतो.

World Kidney Day 2025  या दोन्ही परिस्थिती मूत्रपिंडांना कसे नुकसान करतात आणि त्या टाळण्यासाठी काय करावे (Kidney Health) अविनंदन बॅनर्जी (वरिष्ठ सल्लागार न्यूरोलॉजिस्ट आणि ट्रान्सप्लांट फिजिशियन, सीएमआरआय हॉस्पिटल, कोलकाता) यांच्याकडून जाणून घेऊया.

मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब मूत्रपिंडांना कसे नुकसान करतात?
मधुमेहात साखरेची पातळी वाढल्यामुळे मूत्रपिंडाच्या लहान रक्तवाहिन्या खराब होतात. यामुळे, मूत्रपिंडाच्या गाळण्याची प्रक्रिया प्रणालीवर परिणाम होतो आणि ती योग्यरित्या कार्य करू शकत नाही. त्याचप्रमाणे, उच्च रक्तदाबात मूत्रपिंडाच्या रक्तवाहिन्यांवर दबाव वाढवतो, ज्यामुळे त्यांना नुकसान होते. जर या परिस्थिती नियंत्रित केल्या नाहीत तर मूत्रपिंडाच्या आजाराचा धोका वाढतो.

मूत्रपिंडाच्या आजाराची लक्षणे आणि चाचण्या
मूत्रपिंडाच्या आजाराची सर्वात मोठी समस्या म्हणजे सुरुवातीच्या टप्प्यात त्याची लक्षणे स्पष्ट नसतात. लक्षणे दिसू लागताच, मूत्रपिंडाच्या कार्यावर लक्षणीय परिणाम झालेला असतो. म्हणून, ज्यांना मधुमेह, उच्च रक्तदाब, लठ्ठपणा, हृदयरोग किंवा स्ट्रोक आहे त्यांनी नियमितपणे त्यांच्या मूत्रपिंडांची तपासणी करून घ्यावी. तसेच, ज्यांच्या कुटुंबात मूत्रपिंडाच्या आजाराचा इतिहास आहे त्यांनी देखील सावधगिरी बाळगली पाहिजे.

मूत्रपिंड तपासण्यासाठी डॉक्टर सहसा दोन चाचण्या सुचवतात-

    • यूरिन टेस्ट- यामध्ये लघवीतील प्रथिनांचे प्रमाण तपासले जाते. मूत्रात प्रथिने असणे हे मूत्रपिंडाच्या आजाराचे लक्षण असू शकते.
    • युरिया क्रिएटिनिन टेस्ट - ही चाचणी रक्तातील युरिया आणि क्रिएटिनिनची पातळी मोजते. त्यांची वाढलेली पातळी मूत्रपिंड खराब होत असल्याचे दर्शवते.

    किडनी निरोगी ठेवण्याचे मार्ग

    • नियमित तपासणी: जर तुम्हाला मधुमेह, उच्च रक्तदाब किंवा इतर संबंधित आजार असतील तर वर्षातून किमान एकदा तुमच्या किडनीची तपासणी करा.
    • बैलेंस्ड डाइट - मीठ, साखर आणि चरबी कमी खा. तुमच्या आहारात ताजी फळे, भाज्या आणि संपूर्ण धान्ये समाविष्ट करा.
    • भरपूर पाणी प्या - पुरेसे पाणी प्यायल्याने मूत्रपिंडातील विषारी पदार्थ बाहेर काढण्यास मदत होते.
    • फिजिकल एक्टिविटी- नियमित व्यायामामुळे वजन नियंत्रित राहण्यास मदत होते आणि रक्तदाब देखील सामान्य राहतो.
    • धूम्रपान आणि मद्यपानापासून दूर रहा - धूम्रपान आणि मद्यपान केल्याने मूत्रपिंडांचे नुकसान होते. म्हणून त्यांच्यापासून दूर राहा.