नवी दिल्ली. New Labour Codes 2025: सरकारच्या सामाजिक सुरक्षा संहिता (CSS) 2020 मुळे लाखो कर्मचाऱ्यांच्या कुटुंबांना मोठा दिलासा मिळाला आहे. या संहितेच्या अंमलबजावणीमुळे "कुटुंब" ची व्याख्या विस्तृत झाली आहे. आता, कर्मचारी केवळ त्यांचे पती/पत्नी, मुले आणि पालकच नव्हे तर इतर अवलंबून असलेल्या कुटुंबातील सदस्यांनाही EPF, ESI, ग्रॅच्युइटी आणि इतर सामाजिक सुरक्षा योजनांचे लाभार्थी म्हणून समाविष्ट करू शकतील. हा बदल विशेषतः अशा कुटुंबांसाठी फायदेशीर आहे जिथे जबाबदाऱ्या केवळ विभक्त कुटुंबापुरत्या मर्यादित नाहीत.
पूर्वी, फक्त पत्नी, मुलगा, मुलगी, पालक आणि अविवाहित मुलगीच लाभांसाठी पात्र होते. न्यायालयांनी यापूर्वी अनेक प्रकरणांमध्ये जवळच्या नातेवाईकांना समाविष्ट करण्यास नकार दिला आहे, ज्यामुळे कर्मचाऱ्यांच्या नोंदणीसाठी अडचणी निर्माण झाल्या आहेत. ही परिस्थिती आता बदलेल. गरजू कुटुंबातील सदस्यांपर्यंत आर्थिक आणि आरोग्य फायदे पोहोचतील याची खात्री करण्यासाठी नवीन संहितेत स्पष्टपणे अधिक अवलंबून असलेल्या सदस्यांचा समावेश आहे.
आता कोणते सदस्य सामील होतील?
नवीन नियमांनुसार, आई-आजोबा, पूर्णपणे अवलंबून असलेल्या अविवाहित अल्पवयीन भावंडांना आणि विशेषतः महिला कर्मचाऱ्यांसाठी, सासू-सासऱ्यांना कुटुंबाच्या व्याख्येत समाविष्ट केले आहे. याचा अर्थ असा की जर एखादी महिला कर्मचारी तिच्या सासू-सासऱ्यांची जबाबदारी घेत असेल तर ती आता त्यांनाही नामांकित करू शकते, जे पूर्वी शक्य नव्हते. तज्ञांच्या मते, भारतातील कौटुंबिक वास्तव लक्षात घेऊन हा बदल करण्यात आला आहे, जिथे महिला बहुतेकदा मुख्यतः कमावत्या असतात.
नवीन तरतुदी कोणत्या योजनांमध्ये लागू होतील?
हे नियम EPF, ESIC, ग्रॅच्युइटी आणि कामाच्या ठिकाणी अपघात भरपाई यासारख्या सरकारी-अनिवार्य योजनांना लागू होतील. तथापि, हे लक्षात ठेवा की हा बदल खाजगी नियोक्त्यांद्वारे देऊ केलेल्या अतिरिक्त फायद्यांना, जसे की गट आरोग्य विमा, मेडिक्लेम किंवा कल्याण योजनांना आपोआप लागू होणार नाही. या योजनांचा समावेश करायचा की नाही हे कंपनीच्या विवेकबुद्धीवर अवलंबून असेल.
कर्मचाऱ्यांना माहिती असायला हव्यात अशा महत्त्वाच्या गोष्टी
सदस्यांमध्ये फक्त अशा लोकांचा समावेश असेल जे खरोखरच त्यांच्यावर आर्थिकदृष्ट्या अवलंबून आहेत. हे अवलंबित्व सिद्ध करण्यासाठी कागदपत्रांची आवश्यकता असू शकते. जर कर्मचाऱ्याची वैवाहिक स्थिती बदलली, जसे की वेगळे होणे किंवा घटस्फोट, तर सासरच्यांचा लाभांवरील दावा सामान्यतः थांबू शकतो. म्हणून, भविष्यातील लाभ विवाद टाळण्यासाठी कर्मचाऱ्यांना वेळोवेळी त्यांची नोंदणी अद्यतनित करावी लागेल.
नवीन कामगार संहितेतील या बदलामुळे कुटुंबाच्या व्याप्तीचा विस्तार होऊन सामाजिक सुरक्षेचे जाळे मजबूत होते. यामुळे लाखो कामगारांना त्यांच्या प्रत्यक्ष अवलंबितांचे संरक्षण सुनिश्चित करण्यास मदत होईल.